Dijitalleşme ile belgesel filmin türsel ve anlatısal dönüşümlerinin incelenmesi

Abstract

Sinema, ortaya çıktığı yıllardan itibaren gerçekliği anlatma ve kurmaca hikayeler üretme şeklinde iki farklı yöne ayrılmıştır. Kurmaca sinema, zamanla bir endüstriye dönüşürken, yapısal ve biçimsel anlamda kurmaca sinemadan tamamen farklı bir formda olan belgesel sinema da kendine has özellikleriyle farklı bir formun içerisinde zaman içerisinde gelişim göstermiştir. Öte yandan, sinemanın ortaya çıktığı ilk yıllarda Lumiere Kardeşlerin ortaya koyduğu filmlerin belgesel özellikleri taşımasından dolayı sinemanın belgesel ile başladığına dair bir kabul de söz konusudur. Belgesel sinema, 1920'li yıllardan itibaren büyük bir hızla gelişmeye başlamıştır. Belgesel sinema, tıpkı kurmaca sinema gibi tarihin önemli kırılma noktalarında kabuk değiştirerek içerisinde bulunduğu çağa göre şekillenmiştir. Bu kırılma noktalarına bakıldığında sinemayı şekillendiren en önemli unsurun teknoloji olduğu görülebilir. Öyle ki; sinemada sesin kullanılabilir duruma gelmesi, filme renk kavramının dahil olması, film ekipmanlarının portatifleşmesi, gösterim mecrası olarak televizyonun ortaya çıkması ve dijitalleşme ile birlikte hem yapım tekniklerinde hem de gösterim mecralarında oluşan dönüşümlerin birçoğu teknolojik gelişmelerle ilintilidir. Oldukça köklü bir tarihinin olmasına rağmen belgesel sinemanın tanımı hususunda kesin bir görüş birliği bulunmamaktadır. Hudutları oldukça esnek olan bu tür, dijitalleşme ile birlikte günümüzde çok daha farklı anlatı formlarında eserler üretilmekte ve YouTube, Netflix, Blu Tv, Amazon Prime, Exxen, Disney Plus, Hbo Max, Apple TV gibi dijital mecralarda geleneksel belgesel anlatısı ile üretilen belgesellere nazaran milyonlarca insanlar tarafından tüketilmekte, beğenilmekte ve dolayısıyla önemli bir pazar niteliği kazanmaktadır. Bu çalışmada, teknoloji ile birlikte aktif bir şekilde kabuk değiştiren, her dönemin koşullarında farklı bir boyutta biçim, dil ve anlatı oluşturan belgesel sinemanın, dijitalleşme ile birlikte geçirdiği dönüşümü kültürel, yapısal ve anlatısal boyutta ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, dijital mecralara üretim yaparak belgesel sinemacı kimliğini dijital dünya içerisinde oluşturan belgesel sinemanın dijital platform boyutundaki temsilcileri, köklü ekollere bağlı geleneksel anlatıyı temsil eden belgesel sinemacılar ve postmodern anlatıyı temsil eden belgesel sinemacılardan sinemanın dönüşümüne dair röportaj tekniği ile kapsamlı bir biçimde algısal veriler toplanmış ve yorumlayıcı sosyal bilim anlayışına dayanan nitel araştırma yöntemlerinden söylem analizi tekniği ile değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

From the beginning, cinema has been divided into two different directions: telling reality and producing fictional stories. While fictional cinema has turned into an industry over time, documentary cinema, which is in a completely different form from fictional cinema in terms of structure and form, has also developed over time in a different form with its unique features. On the other hand, since the films produced by the Lumiere Brothers in the first years of cinema's evolvement had documentary features, there is an acceptance that cinema started with documentary. Documentary cinema has started to develop rapidly since the 1920s. Documentary cinema, like fictional cinema, has changed its crust at important breaking points in history and has been shaped according to the era it is in. Looking at these breaking points, it can be seen that the most important factor shaping the cinema is technology. So that; Many of the transformations in both production techniques and screening channels are related to technological developments, with sound becoming usable in cinema, the inclusion of the concept of color in film, the portability of film equipment, the development of television as a screening medium and digitalization. Although it has a very deep-rooted history, there is no definite consensus on the definition of documentary cinema. This genre, whose borders are quite flexible, today produces works in very different narrative forms with digitalization and works on YouTube, Netflix, Blu Tv, Amazon Prime, Exxen, Disney Plus, Hbo. Compared to documentaries produced with traditional documentary narrative in digital media such as Apple TV, Max is consumed, liked by millions of people, and thus becomes an important market. In this study, it is aimed to actively change its skin with technology and create a form, language and narrative in a different dimension under the conditions of each period. It is aimed to reveal the transformation of documentary cinema with digitalization in cultural, structural and narrative dimensions. In this direction, comprehensive perceptual data on the transformation of cinema were collected from the representatives of the digital platform of documentary cinema, who created the documentary filmmaker identity in the digital world by producing for digital media, documentary filmmakers representing the traditional narrative connected to deep-rooted schools, and documentary filmmakers representing the postmodern narrative. It was evaluated with the discourse analysis technique, which is one of the qualitative research methods based on the interpretive social science understanding.