Prehistorik Gülpınar (Smintheion) kemik aletleri: Üretim ve kullanım modelleri

Abstract

Bu doktora tezi Antik Troas Bölgesi'nin güneybatı köşesinde Gülpınar köyünde Smintheion'da (Apollon Smintheus Kutsal Alanı), 2004-2014 yılları arasında kazılan prehistorik yerleşimde Kalkolitik döneme ait II. ve III kültür katmanlarında ele geçen kemik buluntuları tipolojik olarak değerlendirerek, kullanım ve üretim özelliklerine yönelik modeller önermeyi amaçlar. Radyokarbon tarihlemelerine göre Erken Kalkolitik 2 döneme ait Gülpınar II yerleşim tabakasının M.Ö. 5320-4940 zaman aralığına, Orta Kalkolitik dönem Gülpınar III tabakasının M.Ö. 4930-4450 zaman aralığına ait olduğu anlaşılmıştır. Yerleşim genelinde toplam 202 adet sağlam veya kısmen korunmuş kemik alet ortaya çıkarılmıştır. Bunun dışında alet üretimiyle ilişkilendirilebilecek yaklaşık 70 parça belirlenmiştir. Bu tez çalışmasında işlenmiş ve yarı işlenmiş toplam 263 adet osseöz alet kataloglanmıştır. Bu tezde kemik aletler dönemin teknolojisi ve günlük yaşam faaliyetleri konusuna ışık tutacak düzeyde bilgi potansiyeline sahip arkeolojik nesneler olarak görülmektedir. Kemik alet grubunun tipolojik olarak sınıflandırılması yapılarak mikroskobik görüntüleme sistemi yardımıyla üretim teknolojileri ve işlevleri konusunda bilgiler edinilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmanın en önemli sonuçlarından birisi kemik aletlerin günlük yaşam faaliyetleri yanı sıra özellikle hasır dokumacılığı ve çanak çömlekçilikte bezeme gibi işlevlerde kullanılmış olması gerektiği yönünde bilgiler sunmasıdır. Yerleşimin besin ve geçim ekonomisinde avcılık ve hayvan yetiştiriciliğinin önemini ortaya koyan faunal kalıntılar içinde kemik aletlerin; Kalkolitik dönem Gülpınar köy toplumunun zanaatkar sınıfı uğraşıları hakkında yeni bilgiler vermesi amaçlanmaktadır. Anadolu prehistorik yerleşimleri genelinde yeni bir araştırma alanı olarak tanımlanabilecek kemik aletlerin üretim ve kullanım modellemeleri konusunda çalışmaların sınırlılığı göz önünde bulundurulduğunda; bu çalışmanın özellikle Batı Anadolu yerleşimlerinde son yıllarda ağırlık kazanan kemik alet tipoloji çalışmaları için önemli katkılar sağlaması hedeflenmektedir.

This Ph.D. dissertation focuses on the examination of worked bones recovered from the Chalcolithic Levels-II and III at the prehistoric settlement identified beneath the remains of the Smintheion (Sanctuary of Apollo Smintheus) during excavations carried out between 2004 and 2014. These worked bones received from Chalcolithic levels of the prehistoric settlement, namely Level-II and Level-III, are analyzed from a typological, functional and technological perspectives in order to form a model on how the bone tools were made and used by the prehistoric settlers of the site. Radiocarbon dating studies demonstrated that the Level-II settlement representing the Early Chalcolithic 2 is dated to 5320-4940 BC, while the Level-III settlement belonging to the Middle Chalcolithic period is dated to 4930-4450 BC. Archaeological excavations conducted at the site between 2004-2014 yielded total of 202 complete or nearly complete bone tools. In addition, nearly 70 fragments of worked bone that could have belonged to tools were also recorded. In this dissertation study, total of 263 bone tools were cataloged. Bone tools are viewed as objects o great archaeological significance in elucidating the behavioral patterns related to their production and consumptions. In this context, bone tools were subjected to typological analyses also functional and technological analyses by observing use-wear patterns using various methods of microscopic analyses. One of the most important contributions of this dissertation is that bone tools were used in tasks such as mat making and pot making in addition to their roles in other type of mundane activities. The faunal remains from Chalcolithic settlements indicate that animal-raising and wild animal hunting were important parts of the subsistence base of the settlement and the bones left over from animal exploitation were used to produce tools. The study of worked bones is a relatively new field in archaeological research in Anatolian archaeology. In light of the minimal number of studies on bone tools particularly in western Anatolian archaeology, it's hoped that that study will be an important contribution on the ways how to approach bone tools recovered from archaeological sites representing the prehistoric past of western Turkey.