Kuzey Kıbrıs kıyılarının (Koruçam burnu-Zafer burnu-Zeytin burnu arasının) kuvaterner jeomorfolojisi

Abstract

Doğu Akdeniz havzası içerisinde yer alan Kıbrıs Adası plaka hareketlerine bağlı olarak gerçekleşen tektonik faaliyetlerden ileri derecede etkilenmiş olup, adanın tektonik yükselimi bu faaliyetlere bağlı olarak günümüzde de devam eder. Tektonik faaliyetlerin yanı sıra, ada Geç Kuvaterner ve Holosen?deki iklim ve deniz seviyesi değişimlerinden de etkilenmiştir. Bu değişimler özellikle kıyı jeomorfolojisinin şekillenmesinde etkili olmuştur ve değişimlerin kanıtları yalıtaşları, yükselmiş denizel depolar, dalga aşınım düzlükleri ve eolinitlerin içerisinde tutulmuştur. Araştırma kapsamında KKTC kıyılarında 23 lokalitede yalıtaşları, 3 lokalitede bol fosilli denizel depolar, 3 lokalitede eolinitler ve 5 lokalitede dalga aşınım düzlükleri incelenmiştir. Lokalitelerden alınan örneklerden jeokimyasal ve jeoistatistiksel analizler ile tarihlendirme çalışmaları yapılarak oluşumların Geç Kuvaterner-Holosen iklim, deniz seviyesi değişimleri ve tektonizma açısından önemleri ortaya konulmuştur. Eolinitlerden yapılan tabaka ölçümlerine göre tabaka yönleri ile günümüz egemen rüzgar yönleri birbirleri ile uyumludur. Buna göre Doğu Akdeniz?de hakim rüzgar yönü eolinitlerin oluştuğu dönemden günümüze kadar önemli bir değişiklik göstermemiştir. Kalsit minerallerinden oluşan menüsküs köprü, köpek dişi yapısı, boşluk dolgusu ve mikritik zarflar gibi çimento yapılarına göre yalıtaşları, gel-git içi ve gel-git ardı koşullarda, G.Ö. 0.442±0.079 ile 5990±0.341 yıl arasında oluşmuştur. Deniz seviyesi eğrisi, yalıtaşlarının 0 m ile -1 m arasındaki alçak deniz seviyesi koşullarında gerçekleşen iki deniz seviyesi yükselim evresinde oluştuğunu gösterir. Yükselen deniz seviyesi koşullarında oluşmasına rağmen yalıtaşları, günümüz deniz seviyesinden daha yukarıda bulunurlar. Bu durum kuzey Kıbrıs?da tektonik yükselim hızının deniz seviyesi yükselim hızından fazla olduğunu gösterir ve bu tektonik yükselim son 6000 yıl içerisinde ortalama olarak 0.04 cm/yıl oranında gerçekleşmiştir. Sonuçlar Türkiye?nin güney sahillerindeki yalıtaşı çalışmaları ile karşılaştırıldığında iki alan arasında kalan ve Misis-Girne Fay Zonu ile sınırlandırılmış Kilikya-Adana Havzası?nda bölgesel bir yükselim olduğu görülür. Toplu yükselim ile birlikte dalga aşınım düzlüklerinden elde edilen verilere göre kuzey Kıbrıs kıyılarında yükselim oranları lokal farklılıklar gösterir.