Edirne Üç Şerefeli Camii’nin Sıva Üzerine Kalemişi Süslemeleri

Abstract

1437- 1447 yılları arasında Sultan II. Murat tarafından inşa ettirilmiştir. Cami’nin mimarı hakkında kesin bilgiler yoktur. Kitabelerde usta adı görülmemektedir. Bununla birlikte çeşitli yayınlarda mimar Muslihiddin ismi geçmektedir. Üç Şerefeli Cami, enine dikdörtgen harimde ikisi serbest altı ayağa oturan büyük merkezi kubbesi, bunun iki yanında ikişer küçük kubbe, anıtsal revaklı, şadırvanlı avlusu ve dört minaresiyle Osmanlı mimarisinde bir dönüm noktasıdır. Yapıda kalemişi bezemeler yoğun olmakla birlikte çini, renkli taş işçiliği ve mermer işçiliği de dikkati çeker. Bu çalışmada yapıdaki kalemişi süslemeler değerlendirilmiştir. Yapının kalemişi süslemeleri avlu revaklarının kubbelerinde, son cemaat yeri kubbelerinde ve harimdeki kubbelerde, kubbeye geçiş elemanlarının üzerinde yoğun bir biçimde uygulanmıştır. Ayrıca harimin kıble duvarında mihrap çevresinde ve altıgen baldakenin kemerleri üzerinde kalemişi süslemeler görülmektedir. Edirne Üç Şerefeli Cami’nin kalemişi süslemelerinin bir kısmı devrinin ana kompozisyonunu korumaktadır. Geçirdiği onarımlardan dolayı aralara barok, rokoko tarzı süslemeler karışmıştır. Üç Şerefeli Cami, Edirne’ye büyük zarar veren 1752 depreminde hasar görmüştür. Bu sırada minarelerin belli bir seviyeye kadar yıkıldığı, bazı kubbelerin çöktüğü bilinmektedir. Yapı ilk olarak 1763 yılında onarım geçirmiştir. Daha sonra 1893- 1895 yılların da da onarım görmüştür. Cumhuriyet döneminde ise 1930-1960’lı yıllardaki onarımların ardından 1991 yılında tekrar onarıma alınmış ve onarım çalışmaları 2019 yılında tamamlanmıştır. Bu çalışmalar sırasında barok süsleme büyük oranda kaldırılıp alttaki motif ve kompozisyonun üzerinden geçilerek yenilenmiştir. Aynı zamanda renklerin üzerinden de geçildiği için motifler yüzeyden kabarık bir hale gelmiştir.

It was built by Sultan Murat II between the years 1437 and 1447. There is no exact information about the architect of the mosque. The name of the architect cannot be found in the inscriptions. However, the name of architect Muslihiddin is mentioned in various publications. Üç Şerefeli Mosque is a turning point in Ottoman architecture due to the large central dome with a transverse rectangular shape, two of which sit freely on six blocks in harim, two small domes, a monumental portico, a yard with a fountain and four minarets. While painted decorations are intensely used in the structure, tile, colored stonework, and marble craftsmanship also attract attention. In this study, painted decorations on the building were evaluated. The painted decorations of the building were applied intensely on the domes of the courtyard porticos, the domes of the last congregation place and the domes in the harim, and the transition elements to the dome. Besides, there are decorations on the qiblah wall of the harim around the mihrab and the arches of the hexagonal baldaquin. Some of the painted decorations of the Edirne Üç Şerefeli Mosque preserved the main composition of its period. Baroque and rococo-style Üç Şerefeli Mosque was damaged in the earthquake of 1752, which caused great damage to Edirne. Meanwhile, it is known that the minarets collapsed to a certain degree and some domes collapsed. The building was first repaired in 1763. Later, it was repaired in 1893-1895. In the Republic period, following the repairs in the 1930-1960s, it was taken under maintenance once again in 1991 and the repair was completed in 2019. During these operations, the baroque decorations were removed substantially and they were renewed by passing over the motif and composition below. At the same time, since the colors are passed over, the motifs became more visible on the surface.