Bayramiç-Çan Arası Farklı Jeolojik ve Jeomorfolojik Araziler Üzerinde Oluşmuş Toprakların Özellikleri ve Sınıflandırılması

Abstract

Bu çalışma, Çanakkale ili Bayramiç-Çan ilçeleri arasında kalan yaklaşık 50 km’lik alanda yürütülmüştür. Kaz Dağı yöresine ait bu alanda, coğrafi çevre özellikleri açısından yatay ve dikey yönde farklılaşmalar oldukça fazladır. Çalışmada, farklı jeoloji ve jeomorfolojiye sahip kısımlarda incelenen yedi adet toprak profilinin morfolojik tanımlanmasının yanında, her bir horizondan alınan toprak örneklerinde toprakların fizikokimyasal ve bazı mineralojik özelliklerinin (XRD) laboratuvarda incelenmesi amaçlanmıştır. Çan civarında, havza tabanından çevreye doğru Kuvaterner tortullar, Miyosen karasal tortullar, Eosen andezit, Üst paleozoyik şist, fillit, mermer vb. olmak üzere gençten yaşlı arazilere doğru geçilen bir yapı vardır. Bayramiç ve çevresi ise genellikle Miyosen-Pliyosen karasal çökelleri, akarsu düzlükleri, ovalar, alçak ve yüksek platolar, dağlık alanlar ile bu alanlar arasındaki geçiş yüzeylerinden oluşmaktadır. Analiz sonuçlarına göre çalışma alanında en yüksek kil (% 47,75) ve en yüksek KDK (47 cmol kg -1 ) oranı ile eski göl terasında oluşmuş vertisol profilinde saptanmıştır. En derin profil (160 cm) kolüviyal düzlüklerde oluşmuş alfisol profili, en sığ ise kireç taşları üzerinde oluşmuş mollisol (30 cm) profilidir. İncelen profillerin asitlik dereceleri (pH) genellikle nötr ve hafif alkalindir. Organik madde içerikleri yüzey horizonlarında genellikle %1’den yüksektir. Ancak orman özelliğindeki arazilerde % 6-11 arasında değişmektedir. Toprak profillerinin bazı horizonlarında X-Işını difraksiyon (XRD) analizleri yapılarak söz konusu toprakların mineralojik bileşimleri hakkında bilgi edinilmiştir. Buna göre kireç taşları üzerinde oluşmuş mollisol profilinde kalsit, kuvars gibi primer mineraller ile paligorskit gibi kil mineralleri saptanmıştır. Kapalı tuzlu göl ortamında oluşmuş vertisol profilinde ise, SiO2 bakımından zengin kuvars ve kristobalit gibi silikat minerallerinin yanında, montmorillonit, zeolit ve illit de saptanmıştır. İncelenen topraklar, laboratuar analiz sonuçları ve morfolojik gözlemler dikkate alınarak Toprak taksonomisi ve WRB sistemine göre sınıflandırılmıştır. Yapılan sınıflamada, araştırma alanı toprakları Toprak taksonomisinin alfisol, mollisol, inceptisol, entisol ve vertisol ordolarında yer almıştır. WRB sınıflandırma sisteminde ise phaozems, luvisols, calcisols, cambisols, fluvisols ve vertisols referans grupları belirlenmiştir.

This study was carried out on a terrain, approximately 50 km-long and located between Bayramiç and Çan districts of Çanakkale. This area of Kaz Dağı region has plenty of horizontal and vertical differentiation in terms of geographical characteristics. The study aimed to morphologically identify seven soil profiles that were investigated in sections with varying geology and geomorphology; as well as to analyze physicochemical and some mineralogical characteristics (XRD) of the soil samples taken from each horizon, in laboratory. Çan area possess a structure shifting from younger to older lands as Quaternary sediments, Miocene terrestrious sediments, Eocene andesite, upper Paleozoic schist, phyllite, marble, etc.; expanding out from the bottom of basin. Bayramiç and its vicinity on the other hand, generally consist of Miocene-Pliocene terrestrial deposits, stream flats, plains and high plateaus, mountainsides and transition surfaces among these areas. Based on the analysis results, clay (50%) and the highest cation exchange capacity (50 cmol kg-1 ) were detected in profile no.7, composed on the old lake terrace. The deepest profile (160 cm) was the profile no.2 that formed on colluvial flats, and the shallowest one (30 cm) was the profile no.1 that formed on limestones. The degrees of acidity (pH) were generally neutral and mild alkaline. Organic matter contents are generally greater than 1% in surface horizons. Yet, it varies from 6 to 11 on forest land. By means of XRay Diffraction (XRD) analysis, mineralogical composition was investigated in some horizons of the soil profiles. Calcite, quartz, and palygorskite minerals were detected in profile 1, which formed on limestones. In profile 8, which formed in a closed salty lake environment, on the other hand, silicate minerals such as SiO2 rich quartz and cristobalite were found along with montmorillonite, zeolite, and illite. Having taken the laboratory results and morphological observations into account, the investigated soils were classified based on soil taxonomy and WRB system. According to the classification soil taxonomy), research area soils were classified asalfisols, mollisols, inceptisols, entisols, and vertisols orders. In WRB sysstems were classified as phaozems, luvisols, calcisols, cambisols, fluvisols and vertisols reference groups.