On the Fate of Ottoman Cultural Properties during the Gallipoli Campaign

Abstract

Bu çalışma Birinci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Savaşı esnasında İtilaf devletleri askeri güçlerinin Çanakkale Boğazının Trakya ve Anadolu kısımlarında kalan topraklarında bulunan askeri nitelik taşımayan mimari yapılar üzerinde yaptığı tahribatın boyutlarını irdelemeyi amaçlar. Savaş ve uyuşmazlık zamanlarında kimlik, inanç ve ortak hafıza gibi milli kimliği temsil eden kültür varlıkları veya sivil ve mimari öğeler düşman güçler tarafından çoğu zaman hep bilerek hedef alındığı durumlar olmuştur. Kale ve benzeri askeri yapılar savaş zamanında canlı hedefler olduğundan dolayı savaş gemileri ve uçakların her zaman hedefleri doğru bir şekilde vuramadığından dolayı söz konusu askeri yapılar etrafında bulunan yapılara kasti olmayan hasarlar da verilmiş olduğu durumlar vardır. Ancak, 1915 yılına ait bazı tarihi Osmanlı belgeleri Çanakkale Savaşı sırasında İtilaf devletlerinin havadan veya denizden yaptığı bombardımanlar sonucu bazı askeri karakteri olmayan Osmanlı kültür varlıklarının belirli oranda tahrip olduğu ve hatta bu tahribatların bazılarının gereksiz yere bilinçli olarak yapıldığı dikkat çeker. Bunun sonucu olarak Çanakkale Savaşı sırasında ve hemen öncesinde askeri yapıları barındıran ve Çanakkale Boğazı’nın güney kıyısı yerleşimlerinden Çanakkale (Çanak, Kale-i Sultaniye), Erenköy ve Kumkale gibi yerleşimler yanında Gelibolu Yarımadası’nda bulunan Seddülbahir ve Bolayır konumları gereği sivil ve dini mimarilerinde tahribat yaşamışlardır. Gelibolu Yarımadası bünyesinde stratejik konumlarda bulunan Maydos ve Krtihia köyleri de İtilaf devletlerinin hedef haline geldiğinden buralarda bulunan bazı sivil ve dini mimari yapılarda tahribat yaşanmıştır. Osmanlı kültür mirasının korunmasına yönelik Türklerce alınan bazı önlemlerin de olması da bu bağlamda dikkat çekici bir durumdur. Tarihi belgelerin fotoğrafik belgeler ışığında irdelenmesi İtilaf Devletleri güçlerinin iyi hesaplanmamış olan ve askeri nitelikte olmayan bir çok yapıda tahribata neden olan deniz ve hava saldırılarının Çanakkale Savaşı sırasında insaniyete ve imza atılan uluslararası antlaşmalara aykırı bir biçimde ölçülerin ötesine geçtiğini düşündürür.

This paper aims to evaluate the extent of damage caused to Ottoman cultural properties by the Allied forces during the Gallipoli Campaign, which took place during the First World War both on the Thracian and Asian sides of the Dardanelles. In times of war or armed conflict, cultural properties representing the identity, faith, and shared values that help to reinforce a sense of national identity often become inadvertent targets by opposing forces. There might have been cases in which Ottoman cultural properties located around military such as fortresses and artilleries that were viable targets in wartime were damaged unintentionally. However, certain Ottoman historical sources dating to 1915 seemingly attest to deliberate destruction of Ottoman buildings of non-military character by bombardments from the battleships and aircraft of the Allied Forces. As a result, certain Ottoman civilian and religious structures located around the military installations at Çanakkale (Chanak, Kale-i Sultaniye), Erenköy, and Kumkale on the southern shores of the Dardanelles as well as Seddülbahir and Bolayır on the Gallipoli Peninsula witnessed damage because of their location. Such villages as Maydos and Krithia located at strategic locations in the Gallipoli Peninsula also became targets of the Allied forces. This paper in this context aims to determine the degree to which Ottoman cultural properties were affected by direct and indirect gun-fire and bombardment during the Gallipoli Campaign. In addition, several examples of Turkish efforts to protect the cultural properties from being harmed by bombardment from the Anglo-French Allies are also briefly outlined here. The evaluation of historical sources in relation to photographic data demonstrates that the naval and aerial assaults resulting in the damage to the Ottoman cultural properties were beyond the limits during the Gallipoli Campaign, which could not be explained in human terms and international conventions.