Çanakkale Savaşları etrafında teşekkül eden halk anlatıları -Çanakkale örneği-

Abstract

Sebepleri ve sonuçları göz önünde bulundurulduğunda Çanakkale Savaşları, Türk milletinin ve dünya devletlerinin kaderini derinden etkileyerek tarihin akışına farklı bir yön veren savaştır. Çanakkale Savaşları savaşa katılan asker sayısı, kullanılan teknoloji, uygulanan stratejik planlar bakımından da tarih içerisinde dikkat çekmiştir. Bunların da ötesinde bu savaştaki asker zâyiâtı büyük orandadır ve bu durum savaşan her iki tarafı hem savaş esnasında hem de savaştan sonraki dönemde derinden etkilemiştir. Özellikle Türk tarihî açısından bakıldığında eşsiz bir zafer olarak değerlendirilen bu savaşın faturası çok ağır olmuştur. Dönemin şartları ve imkânları göz önünde bulundurulduğunda Türk tarafı bu savaşı kazanma adına çok ağır bedeller ödemiştir. Çanakkale Savaşları’nda gösterilen insanüstü mücadele örneği ve neticesinde kazanılan zafer Türk tarihinde destansı bir mücadele olarak kabul görmektedir. Türk tarafının “var olma yahut yok olma” mücadelesi şeklinde gördüğü bu savaş, üzerinden bir asır geçmiş olmasına rağmen hatıraları ve etkileri ile Türk milletinin hafızasında varlığını, vicdanında da sızısını hissettirmektedir. Özellikle bu savaşta kaybedilen genç asker sayısı Türk milletinin bu konudaki hassasiyetlerinin başında gelmektedir. Çanakkale Savaşları, bu tarihî önemi ve etkisinden dolayı Türk halk kültürü içerisinde bazı folklorik ögelerin doğuşuna sebebiyet vermiştir. Halk muhayyilesi bu büyük ve önemli tarihî olayın etrafında çok sayıda anlatı türetmiştir. Bu anlatıların hem savaşın olduğu dönemde hem de savaş sonrası dönemde üretilmeye devam etmiş olması, konunun hassasiyeti ve popülerliği, bu anlatıların halk arasında yayılmasına ve aktarılmasına sebebiyet vermiştir. Bu anlatılar büyük oranda halk arasında anlatılıp dinlenilmekle beraber zaman zaman eleştirilere de uğramıştır. Bu çalışmanın amacı Türk tarihî, Türk milleti ve Türk halk edebiyatı açısından çok önemli bir yere sahip olan Çanakkale Savaşları’nın etrafında teşekkül etmiş halk anlatılarının tespitini yaparak bunları sınıflandırmaktır. Bununla beraber bu çalışma, anlatıların hangi sâiklerle üretildiği, neden bu kadar popüler olduğu, sosyolojik açıdan hangi ihtiyaçlara cevap verdiği ve bu anlatıların Türk halk kültürü içerisinde yer alan diğer anlatılarla hangi benzerlikleri gösterdiğini tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Gallipoli Wars influenced deeply the destiny of the Turkish nation and the other states of the world and changed the historical process considering the reasons and consequences of the wars. Gallipoli Wars was a remarkable war in terms of amount of the soldiers, the technology and strategic plans in the wars. The loss of the soldiers was higher in the wars and this issue influenced deeply both sides either during or after the war. On the perspective of Turkish history, those wars were unique victory however the consequences of the wars were worst. Turkish side has been seriously damaged to win the wars considering the war conditions and opportunities. Gallipoli Wars were the legendary struggle in the Turkish history. Turkish sides thought that these wars which were in the Turkish people’s mind with the memories and impressions according to were a century ago as “life-or-death” struggle. Especially, the losing of the young soldiers is a main emotionality for the Turkish people. Gallipoli Wars led to forming some folkloric elements in the Turkish folk due to the historical importance and impressions. The imagination of the folk produced numerous narratives around these important historical events. These narratives have been produced during and after the war. The narratives were spread and narrated in the folk due to the popularity and emotionality. These narratives also have been criticized by the time. The aim of this study was to determine and classify the narratives occurred around Gallipoli Wars important for Turkish nation. However, the present study aimed to determine the reasons of occurring of these narratives, the popularity, supplying of which needs sociologically and also the similarities between these narratives and the other narratives in the Turkish folk culture.