Osmanlı Devleti'nde eski eser politikası ve Müze-i Hümayun'un kuruluşu

Abstract

Osmanlı Devleti, Tanzimat dönemine kadar eski eserlerin korunması konusunda bir bilince sahip değildi. Ancak Tanzimat dönemi ile farklı bir süreç başlamış ve sahip olunan eserler için ilk defa müze kurma fikri 1840 yılında ortaya çıkmıştır. 1846 yılında Ahmet Fethi Pasa tarafından, o döneme kadar silah deposu olarak kullanılan Harbiye Ambarında bir müze kurulmuş ve müze içerisinde ilk olarak Osmanlı Devleti’nin kurulusundan itibaren toplanmış olan eski silahlar ve değerli nesneler sergilenmiştir. Osmanlı müzeciliği ve eski eserler açısından ilk kurumsallaşma hamlesi 1869 yılından sonra gerçekleşecektir. Zira 1869 yılında müze için ilk kez “Müze-i Hümayun” tabiri kullanılırken, Edward Goold ‘ta müze müdürü olarak atanacak ve eski eserlerin ülke dışına çıkarılmasına engel olmak amacı ile 1869 ve 1874 yıllarında ardı ardına Asâr-ı Atika Nizamnameleri yürürlüğe girecektir. Osmanlı Devleti’nde müzecilik ve eski eser konusunda ikinci kurumsallaşma hamlesi, Osman Hamdi Bey’in 1881 yılında müze müdürü olarak göreve başlamasıyla gerçekleşecektir. Hamdi Bey döneminde Osmanlı müzeciliği kavram olarak gerçek anlamda kendi kimliğine kavuşmuştur. Hamdi Bey’in müze yöneticiliği süresince gerçekleştirmiş olduğu idari, hukuki ve arkeolojik çalışmalar, müzenin sonraki gelişimi için temel oluşturmuş, onun döneminde çıkarılan 1884 ve 1906 nizamnameleriyle Osmanlı Devleti, eski eserler üstünde gerçek bir denetim sağlayabilmiştir.