Fatih-Harbiye ve Yaban romanlarında cümlelerin anlam merkezli incelenerek üslûp özelliklerinin karşılaştırılması ve eğitime katkısı

Abstract

Bu çalışma, Türk edebiyatının önemli yazarlarından olan Peyami Safa'nın “Fatih- Harbiye”, Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun “Yaban” isimli romanının ilk elli sayfasında bulunan cümlelerin anlam merkezli incelenmesi; yazarların üslûp özelliklerinin belirlenerek karışlaştırılması ve üslûp karşılaştırmasının eğitime yansımalarının değerlendirilmesiyle oluşturulmuştur. Çalışmamızda öncelikle dil; düşünce, anlam ve üslûp ilişkisi açıklanmaya çalışılmış; anlam bakımından cümle çeşitleri hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra bu bilgiler ışığında Peyami Safa'nın “Fatih-Harbiye” ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun “Yaban” isimli romanlarının ilk elli sayfasında bulunan cümleler anlamlarına göre analiz edilmiştir. Ortaya çıkan sonuçların yazarların üslûp özellikleri üzerindeki etkisi sayılara dayalı verilerle ve açıklamalı olarak verilmiş ve iki yazarın üslûp özelliklerinin karşılaştırılması yoluna gidilmiştir. Üslûp karşılaştırmalarının eğitim üzerindeki olumlu katkıları vurgulanmaya çalışılmıştır. Türkçenin ifade gücündeki zenginliğin roman cümleleri aracılığıyla tespit edilebilmesi, yazarların duyuş ve düşünüşlerinin üslûba, dolayısıyla cümlelere nasıl yansıdığının belirlenebilmesi, üslûp karşılaştırmalarının eğitim alanında sağlayacağı katkıların açıklanması çalışmamızda ulaşmak istediğimiz amaçlardır. Çalışmamıza konu olan eserlerin ilk elli sayfasında bulunan cümleler taranarak karşılaştırılmıştır. Yaptığımız bu cümle esaslı üslûp karşılaştırmasında dil bilgisi, kelime tercihleri, cümle kuruluşları, söz sanatları, roman kahramanlarının kisilik özellikleri, esere yansıyan sosyal hayat, kültürel değerler ve yazarın edebi kişiliğinin eserde öne çıkan yönleri sınıflandırmaya esas oluşturmuştur. Yaptığımız çalışmanın sonucunda Peyami Safa ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun cümlede anlamı ön plâna aldıkları, üslûp kusursuzluğunu amaçladıkları, dile hakimiyetlerini cümleye hakimiyet yoluyla sağladıkları, üslûp karşılaştırmalarıyla yazarlara dair daha derin bilgilere ulaşılabileceği ve üslûp karşılaştırmalarının değerlendirilmesiyle edebiyat eğitiminde bugüne değin kullanılmayan bir yol izlenebileceği sonuçlarına ulaşılmıştır. Dilin cümleye dayalı sistemini anlam bakımından incelediğimiz bu çalışmada elde edilen bulgular, cümle esaslı üslûp karşılaştırmaları konusunda araştırmacılara yol gösterecektir.