Nuri Bilge Ceylan'ın Bir Zamanlar Anadolu'da filminin kader bağlamında kelâmî açıdan analizi

Abstract

Sinema insana dair fikirleri işleyerek toplumun algısını yönlendirebilmektedir. Bu anlamda sinemanın hem toplumun algısını ekrana yansıtıp hem de yansıttığı algı doğrultusunda yeni bir anlam dünyası yarattığı söylenebilir. Toplumun anlam dünyasına etki eden kavramlardan kader de sinemada ele alınan konulardan biridir. Bununla birlikte kader, bir inanç olarak dinde ve inançtan bağımsız yaşamın içinde insanlığın ortak bilincinde bulunan arketiplerdendir. İslam dininin inanç esaslarını konu alan Kelâm ilmi, kader hakkında alimlerin yaptığı tartışmalardan bizi haberdar etmektedir. İslam alimlerinin kaderle ilgili ayet ve hadisleri farklı yorumlamaları, kelâm ilminde mezheplerin oluşmasına neden olmuş, mezheplerin kader tartışmaları, inanç temelli kader arketipinin anlaşılmasına katkı sağlamıştır. Sinema, toplumun inandığı kaderi farklı bakış açılarıyla sorgulayıp insanın yaşadığı hayatı anlamlandırmasına katkıda bulunmaktadır. Kader arketipinin sinemadaki yansıması, çoğunlukla melodram türü filmlerde görünmektedir. Batı'dan Doğu'ya melodram filmleri kader arketipini; alın yazısı, rastlantılar, olağanüstü olaylar, acı çeken pasif ve tevekkülcü karakterler olarak benzer kodlarla yansıtmıştır. Yeşilçam sinemasında da devam eden bu durum, Yeni Dönem Türk Sinemasında farklı bir forma bürünmüştür. Günümüz toplumunun kadere dair taşıdığı belirsiz duygu ve düşünceler, insanların tercihlerine de etki etmektedir. Bu sebeple; insanın doğasını filmlerinde gerçekçi bir şekilde göstermeye çalışan Nuri Bilge Ceylan'ın önemli başarılara imza atan "Bir Zamanlar Anadolu'da" filminde kader arketipi, kelâmî açıdan analiz edilmiştir. Günümüz toplumunun kader algısı, sinema üzerinden gösterilerek kader inancına farklı bir bakış sunulmuştur.

Cinema is able to direct the perception of society by processing ideas about people. In this sense, it can be said that cinema both reflects the perception of society on the screen and creates a new world of meaning in line with the perception it reflects. Fate, which is one of the concepts that affect the meaning world of society, is also one of the topics covered in cinema. However, fate, as a belief, is one of the archetypes found in religion and in the common consciousness of humanity in a life independent of belief. The science of Kalam, which deals with the principles of belief of the Islamic religion, informs us about the discussions made by scholars about fate. Islamic scholars' different interpretations of the verses and hadiths related to fate, which is the basis of belief, have caused the formation of sects in the science of kalam, and the sects' discussions about fate have contributed to the understanding of the faith-based fate archetype. Cinema contributes to society's questioning the destiny it believes in with different perspectives and making sense of the life a person lives. The reflection of the fate archetype in cinema mostly appears in films of the meldoram genre. Melodrama films from West to East have reflected the fate archetype with similar codes as fate writing, coincidences, extraordinary events, passive and trusting characters who suffer. This situation, which continues in Yeşilçam cinema, has taken on a different form in the Turkish Cinema of the New Era. The vague feelings and thoughts carried by today's society about fate also affect people's preferences. For this reason, Nuri Bilge Ceylan's film "Once Upon a Time in Anatolia", which achieved significant success by trying to show human nature in a realistic way in his films, analyzed the archetype of fate from the point of view of kalami. The perception of fate of today's society is shown through cinema and a different view of the belief in fate is presented.