Türkiye'de döviz kurlarının açıklanmasında varlık piyasalarının rolü: Portföy denge modeli üzerine ampirik analiz

Abstract

Küreselleşen dünyada döviz kuru hareketlerinin tüm makroekonomik göstergelerle ilişkili olması, ülke ekonomisinde döviz kurunu açıklayan değişkenlerin saptanmasını önemli hale getirmiştir. Döviz kurlarını açıklayan modeller iktisat literatüründe birçok çalışmaya konu olmuş, ülkelerde değişen döviz kuru sistemleri ve sermaye hareketleri serbestliğine paralel bir gelişim göstermiştir. Bu bağlamda sermaye hareketlerinin serbestliği ve esnek kur sisteminde geliştirilen portföy denge modeli, döviz kurlarının açıklanmasında reel ve para piyasasının yanı sıra varlık piyasasını da dikkate alan bir modeldir. Döviz kurlarının açıklanmasında bireysel servetten hareket eden modelde, serveti oluşturan varlıklar para stoku, yerli ve yabancı menkul kıymet olmak üzere üç varlıktan oluşmakta ve döviz kuru dalgalanmaları bu varlıkların getirilerindeki değişmelere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı Türkiye ekonomisinde döviz kurlarının açıklanmasında portföy denge modelinin geçerliliğini araştırmaktır. Çalışmada Türkiye ekonomisi için 2003:01–2014:12 dönemi aylık verileri kullanılarak döviz kurlarının açıklanmasında portföy denge modelinin geçerliliği ARDL modeli yardımı ile araştırılmaktadır. Portföy denge modeli çerçevesinde reel, para ve varlık piyasası ile ilişkilendirilen döviz kuru modelinde açıklayıcı değişkenler; BİST 100 endeksi, vadesiz mevduat, iç borçlanma faiz oranı, dış ticaret dengesi, finansal risk, reel döviz kuru ve TÜFE beklentisi olarak belirlenmiştir. Buna ek olarak çalışmada portföy denge modelinin özel bir durumu olarak açıklanan güvenli sığınak etkisi çerçevesinde politik risk ile döviz kuru ilişkisi Granger nedensellik analizi ile araştırılmaktadır. Çalışma sonucunda, incelenen dönemde Türkiye ekonomisinde döviz kurlarının açıklanmasında portföy denge modelinin geçerli olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Portföy Denge Modeli, Döviz Kuru, Türkiye Ekonomisi.

Exchange rate movements are related to all macroeconomic indications in a globalized world and this has put a substantial level of importance on the determination of variants which explain exchange rate in the country's economy. Models explaining the exchange rates have become a subject of many studies in the literature of economics and it has made a progress which is parallel with the changing exchange rate systems and the liberty of capital movements in the countries. In this regard; portfolio equilibrium model which is developed in the liberty of capital movements and flexible exchange rate system is a model which considers assets market in addition to real and money market in the explanation of exchange rates. In this model which takes individual wealth into consideration in the explanation of exchange rates, the assets which create the wealth are composed of three assets as money stock, domestic securities and foreign securities; and exchange rate fluctuations emerge depending on the changes in the revenue of these assets. In this regard, this study aims at researching the validity of portfolio equilibrium model in the explanation of exchange rates in Turkish economy. In the study, monthly data regarding 2003:01–2014:12 Period of Turkish economy has been used and validity of portfolio equilibrium model has been researched through ARDL model in order to explain exchange rates. Explanatory variants in Exchange rate model which is associated with real, money and assets market within the framework of portfolio equilibrium model have been determined as BİST 100 index, current account, interest rates for domestic borrowing, foreign trade equilibrium, financial risk, real exchange rate and CPI expectations. Additionally, this study also researches the relationship between political risk and exchange rate through Granger causality analysis within the framework of safe haven effect which is explained as a special case for portfolio equilibrium model. It has been determined as a result of the study that portfolio equilibrium model is valid in the explanation of exchange rates in Turkish economy for the period which is analyzed within the study. Key Words: Portfolio Balance Model, Exchange Rate, Turkey Economy