Kavânîn-i Yeniçeriyân (İnceleme-metin-dizin)

Abstract

Kavânîn-i Yeniçeriyân adlı yazma eser Osmanlı tarihi araştırmacılarının yakından tanıdığı, içerdiği bilgilere sıklıkla başvurduğu önemli bir bilimsel kaynaktır. Bu çalışma, söz konusu eserin Rusya Bilimler Akademisi A.249 kayıt numaralı nüshası esas alınarak dil incelemesi, çeviri yazısının yapılması ve gramatikal dizininin oluşturulmasını konu edinmiştir. Böylelikle eserin dil özellikleri, metin ve söz varlığının ortaya konmasıyla Türk dili araştırmalarına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Çalışma giriş, dil incelemesi, metin ve dizin bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde kütüphanelerde değişik adlarla kaydedilen eser ve nüshaları hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Dil incelemesi bölümünde eserin Türkiye Türkçesinden farklı olan özelliklerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu bölümde konu yazım, ses ve yapı bilgisi olmak üzere üç başlık altında incelenmiştir. Yazım bölümünde ünlü ve ünsüz harflerin yazımı, hemzeyle yazım ve yazım yanlışlıkları gibi konu başlıkları bulunmaktadır. Ses bilgisi bölümünde ünlü uyumları, ötümlüleşme ve ses değişmeleri hakkında bilgi verilmiştir. Yapı bilgisi bölümünde ise ad durumu, iyelik ve zarf yapma ekleri incelenmiş, ardından eylemler konusu çatılar, birleşik eylemler, eylem çekimleri ve eylemsiler başlıkları altında örneklerle ele alınmıştır. Metin bölümünde eserin incelenmek için seçilmiş olan A.249 kayıt numaralı nüshasının çeviri yazısı yapılmıştır. Bunu yaparken karşılaşılan okuma güçlükleri eserin diğer bir nüshası olan Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları'nda bulunan O.97 numaralı nüshasından faydalanılarak tamamlanmıştır. Dizin bölümünde ise metinde geçen tüm sözcüklerin gramatikal dizini oluşturulmuştur. Sözcüklere metinde ifade ettiği anlam verilmeye çalışılmıştır. Birlikte kullanıldığı düşünülen kalıplaşmış yapılar ve tamlamalar madde içinde birlikte alınmış ve içerdiği sözcüklerin hepsinde gösterilmiştir. Ayrıca yine eserde geçen özel adlar için ayrı bir dizin yapılmıştır.

The manuscript which has been titled as "Kavânîn-i Yeniçeriyân" is well known by Ottoman period historians and it has been frequently referred as an important scientific source to enlighten this period. The study presented here is based on the A.249 coded version of the aforementioned manuscript preserved in the Russian Academy of Sciences. Accordingly, the goal of this study was to contribute to the Turkish language studies by analysing its grammatical features, its manuscript and the words used in this work. The study on hand is composed of different parts as the introduction, the analysis of the language of the manuscript, the text and the index. In the introduction part, there is information about the different copies of the related manuscript which is preserved in various libraries with different names. The study of the "Kavânîn-i Yeniçeriyân" here aims at to demonstrate the different features of its language than the present day Turkish language. The subject of this chapter is composed of three subsections: orthography (spelling), phonetics and language structure. In the orthography part, the spelling of the vowels and consonants, the spelling with hemze and spelling mistakes are studied. In phonetic study, we focus on the vowel harmony, devoicing and alteration. In structure study, the topics of case ending, possessive and adverb suffixes are analysed thoroughly. Afterwards, the topics of verbs are analysed by verb structure, compound verbs, conjugations and gerunds by using samples. The chapter which addresses the manuscript is based on the translation of A.249 coded copy version. To overcome the problems related with the reading of the text, the O.97 coded copy version was chosen which can be found in the Atatürk Kitaplığı (Library) Municipality Library of manuscripts. At the end of this study, we have also generated a grammatical index of the words mentioned in the whole text. The utmost effort was given to find the right meanings of the words mentioned in this text. The formulaic structures and subordinatives thought to be used jointly were chosen to be written collectively and were indicated respectively in every word which was used in. Furthermore, a respective index was generated for the proper nouns mentioned in the "Kavânîn-i Yeniçeriyân".