رواية الأزهري عن اللغويين في تهذيب اللغة

Abstract

Ezherî, güvenilir dilbilimciler arasındadır. Yaptığı nakillerde rivayetin sıhhati hususunda hassas davrandığı için çalışma konusu olan Tehzîbu’l-luğa’sı da Arapça dil sözlükleri arasında önemli yere haizdir. Ezherî, dil rivayetinde üç yol takip etmiştir. Bunlar Araplardan doğrudan semâ‘; sikadan sözlü rivâyet ve bir kitabın doğrudan sika olan kendi müellifinden veya kitabında rivâyet ettiği kişiden nakildir. Ezherî’nin dil rivayetinde takip ettiği metotlardan biri olan semâ’ metodunu bir başka çalışma konusu olarak ele aldım. Bu çalışmada ise Ezherî’nin kendinden önceki güvenilir dilcilerden aktardığı rivayet metodu değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Naklî rivayet, dil alanında yazılmış sözlükleri ayrıcalıklı kılan özelliklerden biridir. Zira sonradan gelenler ilklerden ve ilklerin eserlerinden nakil yaparlar. Ezherî de kendisinden önceki güvenilir dilcileri benimsemiş ve kitabında söz konusu dilcilerden nakiller yapmıştır. Sözlüğünün giriş kısmında nakil yaptığı alimleri eserleriyle birlikte zikretmiş ve onları tasnife tabi tutmuştur. Kâtiplerin hatalarını içeren kitapları eleştirici bir tavırla denetlemiş ve kitaptakilerin doğruluğundan emin olmak istemiştir. Böylece doğru bilgileri kitapta tutmuş ve yanlışları da çıkarmıştır. Bu çalışmada Ezherî’nin kendilerinden nakil yaptığı dilciler bire bir değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Yine Ezherî’nin nakil yaptığı dilcilerden ve kitaplarından yararlandığı bilgilerin sıhhati hususundaki tespitleri ve takip ettiği metot ortaya konulacaktır.

Al-Azhari is considered as one of the reliable linguists; his book (Tahdhib allugha) has an important status between the others Arabic dictionaries because of his commitment and concern to write what is true. He adopted three methods in this regard: (1) the direct hearing from the Arabs, (2) the trusted oral narration, (3) the citation from books directly or indirectly through the trusted narrators who reported from the authors of these books. In a previous paper, I have touched on the first method of Al-Azhari’s narration of the language, which is the direct hearing from the Arabs. As for this paper, I will touch on his narrated from the trusted linguists who had preceded him and their books. The transferred narration is considered as one of the features that distinguishes the linguistic dictionaries, where we can notice that the next person narrates from the predecessors and their publications. Al-Azhari adopted that narration in his book, in which he relied on the trusted linguists who preceded him and narrated from them; he mentioned their names and the names of their books in the introduction of his dictionary and classified them into layers. He also checked the books which contained a lot of redundancies and tampering of the scribes critically, confirming what is proven to be true from trusted persons and denying the ones which are proven to contain distortions and lies. In this paper, I will address these linguists who have been adopted by Al-Azhari singly; we will see the capacity of him in confirming what he has narrated from them and their books, and his method in doing that.