Dededağ çevresindeki (Beyçayır-Çanakkale) eosen, oligo-miyosen volkaniklerinin krono-stratigrafik konumu ve Biga Yarımadası'nda bölgesel volkanizma içindeki önemi

Abstract

Bu çalışmada, Biga Yarımadası'nda Lapseki ilçesi güneydoğusunda Dededağ ve çevresinde geniş alanlarda mostra veren farklı evrelerde oluşmuş magmatik kayaların volkano-stratigrafik konumunun ve petrolojik özelliklerinin aydınlatılması amaçlanmaktadır. Bölgede 40Ar/39Ar yöntemi kullanılarak elde edilen yaş verileri ile, 42 My'dan (Geç Eosen) 29 My'a (Erken Oligosen) kadar olan dönemdeki magmatik üniteler; litostratigrafik ve krono-stratigrafik olarak 6 farklı birime ayrılabilmektedir. Eosen döneminde ortaç karakterli, kalkalkalen Laledağ intrüzifi (granodiyorit) ve Beyçayır volkanitleri (andezit, dasit) ile alkalen ve bazik karakterli Kızıldam volkanitleri (bazaltik trakiandezit, trakibazalt) gelişmiştir. Oligosen döneminde ise asidik-ortaç, kalkalkali nitelikli dasit ve riyolit bileşimli Dededağ volkanitleri ile başlayan volkanizma, bazalt ve bazaltik andezit bileşimli Kırcalar volkanitleri ve bazalttan riyolite kadar değişen Harmancık volkanitleri ile devam etmiştir. Çamyayla plütonu bölgedeki Oligosen volkanitlerini keserek yerleşmiştir. Bölgedeki alkalen lavlar yüksek K'lu ve şoşonitik olarak sınıflanırken, kalkalkalen lavlar orta-yüksek K'ludurlar. N-tipi MORB ve kondrite göre normalize edilmiş iz element değişim diyagramlarında ise, tüm volkanik birimlerde, büyük iyon yarıçaplı litofil elementler (LILE) ve hafif nadir toprak elementler (LREE) bakımından zenginleşme, yüksek alan enerjili elementler (HFSE) ve ağır nadir toprak elementler (HREE) bakımından tüketilme görülmüştür. Bu durum yitim bileşeni ile zenginleşmiş, manto kaynak alanından türeyen lavlara benzerlik gösterir. Jeokimyasal veriler ile bölgedeki tüm volkanik kayaçların, fraksiyonel kristallenme, magma karışımı/tazelenmesi, kontaminasyon/asimilasyon süreçleri sonucunda farklılaştıkları anlaşılmaktadır. Sonuç olarak; çalışma alanında yüzeyleyen volkanik birimlerin Paleosen-Eosen döneminde kuzeyde Sakarya kıtası ve güneyde Anatolid-Torid kıtalarının çarpışmasını takip eden sıkışma ve gerilme rejimlerinin etkisi ile daha önceden yitim bileşeni ile zenginleşmiş litosferik manto kaynağından türemiş olabileceği düşünülmektedir.

In this study, we aimed to clarify volcano-stratigraphic positions and petrological characteristics of igneous rock outcrops for large areas formed at different stages that are located at Dededağ and around in the southeast of the Lapseki town in the Biga Peninsula. In the region, magmatic units can be classified into 6 different groups by the lithostratigraphic and chonorostratigraphic data using 40Ar/39Ar methods (Eocene-Early Oligocene, 42.08±0.09 to 29.02±0.29 Ma). In Eocene period, there are calc-alkaline Laledağ granodiorite and Beyçayır volcanics with andesite, dacite composition that are the intermediate character, and also Kızıldam volcanics in characters of alkaline and basic character (basaltic trachyandesite, trachybasalt). Furthermore, in Oligocene period, the calc-alkaline volcanism starting with Dededağ volcanics with dacite and rhyolite composition in acidic-intermediate character, has continued with Kırcalar volcanics consisting of basalt and basaltic andesite, and Harmancık volcanics ranging from basalt to rhyolite. Çamyayla Pluton is intruded to Oligocene volcanics in the region. Alkaline lavas in the region are classified as high K and shoshonitic and calc-alkaline lavas have medium- high-K. In N-type MORB and chondrite-normalized trace element diagrams, the enrichment for all volcanic units was observed with regard to large ion lithophile elements (LILE) and light rare earth elements (LREE), the depletion for all volcanic units was observed with regard to high field strength elements (HFSE) and heavy rare earth elements (HREE). This situation shows similarity with an evolved source from mantle area that is enriched by subduction component. Using geochemical data, it is understood that all the volcanic rocks differentiated as a result of magma mixing/replenishment, contamination/assimilation process. Consequently, the source of volcanism is thought to be derived from compressional regime associated with the collision during the Eocene-Oligocene, and from previously enriched lithospheric mantle source with subsequent effects of extensional regimes.