İslam mezhepleri tarihi açısından Ahmet Cevdet Paşa

Abstract

Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerini yaşamış bir ilim ve devlet adamı olan Ahmet Cevdet Paşa, yarım asırdan fazla bir süreyle Osmanlı Devleti’nde söz sahibi olmuş, kısa sürede bilgisi ve zekasıyla ön plana çıkmış, devletin resmî tarihçisi vazifesini görmüş; bunun yanı sıra tarihî hadiseleri, sadece kaydetmekle kalmamış, onların esas sebepleri üzerinde derinlemesine düşünerek, tarih felsefesi üzerinde de fikirler yürütmüştür. Ahmet Cevdet Paşa, söylediği ve yaptıkları ile yalnızca geçen yüzyıla değil aynı zamanda günümüze ve geleceğe de ışık tutacak bir şahsiyettir. Öyleki; şuursuz bir Batılılaşmanın doğurabileceği zararları ve buna karşı kendi içimizde alınabilecek tedbirleri kaleme alarak millî ve manevî değerleri ön plana çıkarmış, Müslümanların kendi inançlarından, şahsiyetlerinden ve kimliklerinden uzaklaşmadan gelişmelere yönelmelerini sağlama ve hatta bunun metodunu çizme yolunda büyük emek vermiştir. Ahmet Cevdet Paşa, yaşamı boyunca ilmiye sınıfını eleştirerek kendi eserleriyle bu sınıfa yön vermeye gayret etmiştir. Devlet adamlığı süresince birçok düşüncesini uygulama imkanı bulan Ahmet Cevdet Paşa’nın tarih, edebiyat, dil, bilim, felsefe, devlet ve toplum düşünceleri de başlı başına bir araştırma ve inceleme konusu olmuştur. İslam Mezhepleri Tarihi ilminin; sosyolojik, kültürel ve tarihsel boyutu dikkate alındığında, Ahmet Cevdet Paşa’nın eserlerinde ağırlıklı olarak Dürzîlik, Nusayrîlik ve Vehhâbîlik gibi İslam mezheplerine yer vermesi, çalışmamızın hareket noktasını belirlemiştir. Çalışmamızda 19 yy.’da Osmanlı Devleti’nin önemli memurluklarında bulunmuş, ıslahat heyetlerine katılarak, vâlilik ve nâzırlık da dahil birçok önemli devlet işinde yer almış ve yalnızca siyasî hayatıyla bile başlı başına bir araştırma konusu olmuş, ilim, edebiyat ve tarih çalışmaları bakımından son derece önemli eserleri Türk ve dünya tarihine kazandırmış, büyük Türk âlimi Ahmet Cevdet Paşa ve onun İslam Mezhepleri Tarihçiliği ile ilgili detaylı bilgiler verilmeye çalışılmıştır.

Ahmet Cevdet Pasha is a great scholar, who has been mentioned in the Ottoman Empire for a period of more than half a century, a scientist and statesman who lived during the Tanzimat and the constitutional period, who has come fore with his information and intelligence, who had seen the act of state’s official historian; by the way who has recorded not only historic events but also considering the depth of their main reasons of them by implementing ideas on the philosophy of history. Ahmet Cevdet Pasha is a man who has not only a level of forward ideas to shed light on today also has a level ideas to shed light to the future. Such that, damages coming from unconscious westernization and spiritual values to the items taking measures have to be taken within ourselves the fore, Muslims in their faith, make them turn away from the development of the personality and identity and even gave it a great effort on the way when drawing method. Ahmet Cevdet Pasha has criticized the scienceclass for his lifetimewith the efforts to shape his own works. Ahmet Cevdet Pasha’s thoughts and ideas, who has the chance to apply a lot of things known by him during his statesmanship, like history, literature, language, science, philosophy have been a subject of research and analysis by itself. The sociological, cultural and historical aspects of the History of Islamic Sects considering, expressing Ahmet Cevdet Pasha in works mainly sects such as Druze, Nusayrism and Wahhabism, has fixed the starting point of our work. In this study, it is aimed that evaluating of the great Turkish scholar Ahmet Cevdet Pasha in terms of History of Islamic Sects, who has worked in prominent civil service of the Ottoman Empire, joining the reform movement, involved in a very important state affairs like governorates and ministries duties in 19th century, only the political life even become a research topic in itself, have won to Turkish and world history a lot of exteremely major studies on science, literature and history.