Türk mimarisinde selvi ağacı motifi

Abstract

Türk Mimarisinde Edirne Muradiye cami ile ilk örneğini gördüğümüz selvi ağacı motifine; hamam, türbe, kütüphane saray, konak, şifahane gibi yapılarda da rastlanmaktadır. Bu motif daha çok cami ve çeşmelerde sıklıkla karşımıza çıkar. Özellikle çeşmeler üzerinde ayna taşlarında yer alır. Bazen yapıların içinde, bazen de dışında tek başına kullanıldığı gibi farklı motiflerle de kullanılarak zengin bir kompozisyon çeşitliliği göstermektedir. Selvi ağacı motifi çini, taş, sıva, ahşap gibi çeşitli malzemeler üzerine uygulanmakla birlikte minyatür, tezhip, halı gibi el sanatları örneklerinde de karşımıza çıkmaktadır. Çini üzerine uygulanan selvi ağacı motiflerinde genellikle sıraltı tekniği kullanılmıştır. Taş üzerine uygulananlar da kabartma ile oyma tekniği, sıva üzerine uygulanan motiflerde kalem işi tekniği ve ahşap üzerinde kalem işi ile çakma tekniği kullanılmıştır. Çalışmamızda Türk mimarisine ait selvi ağacı motifine sahip 49 adet yapı mimari ve süsleme özellikleri de dahil olmak üzere incelenmiştir. Burada selvi ağacı motifleri kendi içerisinde sınıflandırılmış ve alt başlıklar altında ele alınarak, kompozisyonlara ayrılmış ve değerlendirilmiştir. Çalışmada yer alan yapıların tarihlendirmeleri, üslup bilgileri, teknik özellikleri de ele alınmıştır. Tespit ettiğimiz yapılara göre, selvi ağacı, tekli ve çoklu, kandilli, vazolu, madalyonlu, asma yapraklı ve üzüm salkımlı, bahar dallı, palmetli, şemseli kompozisyonlarla birlikte kullanılmıştır. Bu yapılarda yer alan selvi ağaçlarının uç kısmı bazen eğik, bazen düz, bazen de iki yana eğik biçimde karşımıza çıkmaktadır. Bu durum kompozisyonlara göre farklılık göstermektedir. Selvi ağacı motifi, Türk Mimarisinde 15. yüzyıl ve 20. yüzyıllar arasında çeşitli kompozisyonlarla yoğun bir biçimde kullanılmıştır. Kompozisyonlar içerisinde farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır.

The cypress tree motif, the first example of which we saw with the Edirne Muradiye mosque in Turkish Architecture; It can also be found in structures such as baths, tombs, libraries, palaces, mansions and hospitals. This motif is often seen in mosques and fountains. It is especially found on mirror stones on fountains. It shows a rich variety of compositions, sometimes used alone inside and sometimes outside the buildings, or used with different motifs. Although the cypress tree motif is applied on various materials such as tiles, stone, plaster, and wood, it can also be seen in handicraft examples such as miniatures, ornaments and carpets. Generally, underglaze technique was used in cypress tree motifs applied on tiles. Embossed carving technique was used for the ones applied on the stone, the pencil work technique was used for the motifs applied on the plaster, and the nailing technique was used with the pencil work on the wood. In our study, 49 buildings with cypress tree motifs belonging to Turkish architecture were examined, including their architectural and ornamental features. Here, the cypress tree motifs are classified within themselves and discussed under sub-headings, divided into compositions and evaluated. Dating, stylistic information and technical features of the buildings in the study are also discussed. According to the structures we have identified, cypress tree has been used together with single and multiple compositions, with oil lamps, vases, medallions, grape leaves and bunches of grapes, sprigs, palmettes and sunbursts. The tip of the cypress trees in these structures is sometimes oblique, sometimes straight, and sometimes curved to both sides. This situation differs according to the compositions. The cypress tree motif was used extensively in Turkish Architecture between the 15th and 20th centuries in various compositions. It appears in different forms in compositions.