Troas Bölgesi'ndeki Yunan ve Roma tiyatroları

Abstract

“Troas Bölgesi’ndeki Yunan ve Roma Tiyatroları” konulu bu tez çalışmasında Alexandria Troas, Assos, Troia ve Parion kentlerindeki yapılar incelenmiştir. Ayrıca tiyatro olabileceği düşünülen, arkaik ve klasik dönemde iskân görmüş Neandria kentindeki basamaklı bir yapı da çalışmanın kapsamına alınmıştır. Kökeni dini inanışlara dayanan ve bu anlayışın şekillendirdiği tören ve festivallerde ortaya çıkan tiyatro oyunlarının oynanabileceği yer gereksinimi, tiyatro binalarının oluşmasını sağlamıştır. İlk olarak basit oyun yerlerinden oluşan, M.Ö. 334 yılından itibaren taş malzemeden yapılmaya başlanan ve anıtsal bir hale gelen tiyatro yapıları, Roma döneminde büyük kamu binaları haline gelmiştir. Bu oluşum ve gelişim yolculuğu sırasındaki uğradığı değişikler ve kullanım amacına göre farklılaşan mimari özellikler, Yunan ve Roma tiyatroları arasındaki farkları doğurmuştur. Bu çalışmada Troas bölgesindeki kentlerde bulunan tiyatro yapılarının tespiti, tasviri yanı sıra Yunan ve Roma tiyatrolarının genel özelliklerine göre benzerlikleri ve farklılıklarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bilimsel arkeolojik kazıların yapıldığı ve tamamlandığı, Assos ve Troia kentleri tiyatrolarının, M.Ö. 4. yy.ın sonlarına tarihlendiği saptanmıştır ve bu kentler Anadolu’da en erken tiyatro yapılarına sahip kentler arasında yer almaktadırlar. Parion antik kentinde devam etmekte olan tiyatro kazılarında, Gu ana kadar Roma dönemine ait buluntular veren bir yapı saptanmıştır; ancak yamacın eğiminin kullanılarak inşa edilmesinden dolayı ilk inşasının Hellenistik döneme ait olabileceği tahmin edilmektedir. Kazı çalışmalarının henüz başlamadığı ve Hellenistik dönemde yeni bir kent olarak kurulan Alexandria Troas kenti tiyatrosunun ise diğer Troas bölgesi tiyatrolarında olduğu gibi ve bir Hellenistik dönem özelliği olan yamacın eğiminden yararlanılarak tiyatro yapılmasından dolayı kazı başkanı Elmar Schwertheim tarafından Hellenistik döneme tarihlenebileceği belirtilmiştir. Troas bölgesindeki Roma hâkimiyeti ile kentlerde yer alan tiyatroların mimari özellikleri ve kullanım amaçlarında değişimler görülmektedir. Yeni bir kültürün hâkimiyetine giren kentlerdeki yaşamsal ve düşüncesel değişim, tiyatro yapılarından net bir şekilde izlenebilmektedir. Kazı çalışmaları devam eden Parion tiyatrosu ile ileride kazılmaya başlanması muhtemel Alexandria Troas tiyatrosundan da sağlanabilecek verilerle toplumsal değişikliklerin tiyatro mimari üzerindeki yansımaları daha iyi bir şekilde açıklanabilecektir.