Vergi kültürü ve kayıt dışı ekonomi ilişkisi: Türkiye örneği

Abstract

Kayıt dışı ekonomi, resmi kayıtlara girmeyen ya da geçirilemeyen, gerçekleşmesi sonucu gelir yaratan faaliyetlerin bütünüdür. 20. yüzyılın ortalarından itibaren kayıt dışı ekonomi, gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkede yaşanan bir olgu haline gelmiştir. Özellikle belge düzeninin ve kontrolünün dar ve yetersiz olduğu gelişmekte olan ülkelerde boyutu yüksektir. Kayıt dışı ekonomi, ülkelerdeki devlet gelirlerini azaltmakta ve beraberinde ekonomik ve sosyal açıdan büyük yıkımlara neden olmakta aynı zamanda ekonomik politikaların yanlış uygulanması sonucunu doğurmaktadır. Gelecekte oluşacak olan olumsuzlukları önlemek için kayıt dışı ekonomi sorununu öncelikle minimum seviyeye indirmek son derece önemlidir. Bu çözüm önerilerinden bir tanesi de mükellef odaklı olan vergi kültürüdür. Vergi kültürü, mükelleflerin vergisel sorumluluklarını zamanında ve gönüllü bir şekilde yerine getirmelerini sağlayan önemli bir kavramdır. Fakat bir toplumda vergi kültürünün yerleşebilmesi, kamuya olan güvene ve bununla birlikte ortaya çıkacak vatandaşlık bilincine bağlıdır. Dolayısıyla vergi kültürünün oluşmasında ve yerleşmesinde devlete büyük görevler düşmektedir. Bu tez çalışmasında vergi kültürü ile kayıt dışı ekonomi arasındaki ilişki literatür taraması kapsamında aranmıştır. Ekonomik ve mali faktörlerin kayıt dışı ekonomiyi artırdığı gibi, sosyal ve psikolojik faktörler de kayıt dışı ekonomiye olumlu ve olumsuz etkide bulunabilmektedir. Dolayısıyla, vergi kültürü de diğer psikolojik faktörler gibi kayıt dışı ekonomiyi açıklamada temel bir değişken olarak karşımıza çıkmaktadır. Karşılıklı bir etkileşim içerisinde bulunan vergi kültürü ile kayıt dışı ekonomi arasında negatif bir ilişki bulunmaktadır. Dolayısıyla vergi kültürü artıkça kayıt dışı ekonomi bir azalış gösterecek, vergi kültürü azaldıkça kayıt dışı ekonomi artma eğilimi gösterecektir.

Informal economy is the whole of the activities that are not registered or cannot be registered and that generate income as a rasult of their realization. Since the middle of the 20th century, the informal economy has become a phenomenon experienced in many developed and developing countries. Its size is especially high in developing countries where document order and control is narrow and insufficient. Informal economy reduces state revenues in countries and causes great economic and social destruction, and also results in the wrong implementation of economic policies. In order to prevent future negativities, it is extremely important to minimize the informal economy problem first. One of these solution proposals is tax culture, which is taxpayer-oriented. Tax culture is an important concept that enables taxpayers to fulfill their tax responsibilities on time and voluntarily. However, the establishment of tax culture in a society depends on the trust in the public and the citizenship consciousness that will emerge wirh it. Therefore, the state has great responsibilities in the formation and settlement of tax culture. In this thesis, the relationship between tax culture and informal economy has been searched within the scope of literature review. While economic and financial factors increase the informal economy, social and psychological factors can also have positive and negative effects on the informal economy. Therefore, tax culture, like other psychological factors, is a fundamental variable in explaining the informal economy. There is a negative relationship between the tax culture and the informal economy, which are in mutual interaction. Therefore, as the tax culture increases, the informal economy will decrease, and as the tax culture decreases, the informal economy will tend to increase.