Eğitim Bilişim Ağında (EBA) ve ders kitaplarında yer alan ortaokul fen bilimleri ders içeriklerinin ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi

Abstract

Öğretimin olduğu her dönemde eğitimciler tarafından ölçme ve değerlendirmeye ihtiyaç duyulmuş, çeşitli ölçme ve değerlendirme yöntemlerinden yararlanılarak öğrencilerin başarıları ve duyuşsal özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Ölçme değerlendirme süreçlerinde ders kitaplarının öğretmenler ve öğrenciler açısından önemli bir kaynak olduğu bilinmektedir. Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid 19 salgın hastalığı nedeniyle okulların eğitim-öğretim ortamlarının büyük oranda çevrimiçi platformlara taşınmasıyla birlikte, Türkiye'de Eğitim Bilişim Ağının (EBA) kullanımı da büyük ölçüde artmıştır. Bu nedenle EBA'da ölçme ve değerlendirme sürecine önemli düzeyde katkı sağlamaya başlamıştır. Bu araştırmada, ortaokul fen bilimleri dersi kapsamında EBA ve Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) onaylı ders kitaplarında yer alan içeriklerdeki ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin öğrenme alanları ve üniteler temelinde incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sürecinde, EBA içeriklerinde MEB tarafından kontrolleri yapılan sorular, fen bilimleri ders kitaplarında ise ünite hazırlık, konu hazırlık, konu değerlendirme ve ünite değerlendirme soruları üzerinde betimsel analiz gerçekleştirilmiştir. Analiz süreçlerinde Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri, Geleneksel Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri (GÖDY) ile Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri (AÖDY) olmak üzere iki sınıfta ele alınmıştır. Analizler sonucunda EBA ve ders kitaplarındaki içeriklerde ortak olan iki genel bulguya ulaşılmıştır. Bu bulgulardan birincisi; EBA ve ders kitaplarının içeriklerinde GÖDY'lerin her bir türüne yer verilmiş olmasına karşın AÖDY'lerden sadece dokuzuna yer verilmiş olmasıdır. Bu nedenle EBA ve ders kitaplarındaki içeriklerin, AÖDY'lerin çeşitliliği açısından sınırlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu araştırmada genel olarak elde edilen bulgulardan ikincisi; her bir sınıf düzeyi için EBA ve ders kitapları içeriklerinde, GÖDY kapsamındaki sorulara AÖDY kapsamındaki sorulara göre çok daha fazla yer verildiğinin ve AÖDY kapsamındaki soru sayılarının genel olarak oldukça düşük düzeyde olduğunun tespit edilmiş olmasıdır. Bu nedenle, EBA ve ders kitaplarının içeriklerinde yer alan AÖDY'lerin sayı olarak sınırlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada elde edilen bu iki genel sonuç, öğrenme alanları, üniteler ve sınıf düzeylerine göre ayrıntılı bir şekilde sunulmuştur.

In every period of teaching, assesment and evaluation were needed by the educators, and it was tried to determine the success and affective characteristics of the students by using various assesment and evaluation methods. It is known that textbooks are an important source for teachers and students in the assessment and evaluation processes. The use of the Education Informatics Network (EBA) in Turkey has increased to a great extent, as the educational environments of schools have largely moved to online platforms due to the Covid 19 epidemic that has affected the whole world. Therefore, EBA has started to make a significant contribution to the assesment and evaluation process. In this research, it is aimed to examine the assesment and evaluation methods in the contents of the EBA and Ministry of National Education (MEB) approved textbooks within the scope of middle school science course based on learning areas and units. Document analysis method, one of the qualitative research methods, was used in the research. During the research process, descriptive analysis was carried out on the questions checked by the MEB in the contents of EBA, and on the questions of unit preparation, subject preparation, subject evaluation and unit evaluation in science textbooks. In the analysis processes, Assesment and Evaluation Methods were handled in two classes, namely Traditional Assesment and Evaluation Methods (TAEM) and Alternative Assesment and Evaluation Methods (AAEM). As a result of the analyses, two general findings that are common in the contents of EBA and textbooks were reached. The first of these findings; Although each type of TAEM is included in the contents of EBA and textbooks, only nine of the AAEM are included. Consequently, it has been concluded that the contents in the EBA and textbooks are limited in terms of the diversity of AAEMs. The second of the findings generally obtained in this study; It has been determined that for each grade level, in the contents of the EBA and textbooks, the questions within the scope of TAEM are given much more space than the questions within the scope of AAEM, and the number of questions within the scope of AAEM is generally quite low. Thus, it has been concluded that the number of AAEMs included in the contents of EBA and textbooks is limited. These two general results obtained in the research are presented in detail according to learning areas, units and grade levels.