İmam Mâtürîdî'nin tefsirde câhiliye dönemi Arap tarihi bilgisini kullanması: Tefsirlerle mukayeseli bir çalışma

Abstract

Kur'ân-ı Kerîm indirildiği zaman diliminden ve coğrafyadan bağımsız olarak anlaşılması mümkün olmayan bir kitaptır. Sûrelerin muhtevalarına bakıldığında Câhiliye dönemi örf ve adetlerinin azımsanmayacak kadar çok olduğu görülecektir. Bu nedenle ilk dönemlerden itibaren Câhiliye dönemi ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmamızda da Kur'ân-ı Kerîm'de Câhiliye dönemi hakkında yer alan bilgilerin İmam Matürîdî tarafından ele alınış biçimi değerlendirilmiştir. Çalışmamız Câhiliye kültürü ile ilgili verilerin Te'vilâtü'l-Kur'ân'da ne kadar kullanıldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmamızda öncelikle câhiliye halkının inançları konusu ele alınmıştır. Toplumda var olan yaygın inançlar özetlenerek bunların İmam Mâtürîdî'nin tefsirinde nasıl kullanıldığı açıklanmıştır. Ardından ibadetler noktasında Câhiliye dönemi bilgisinin Te'vilâtü'l-Kur'ân'a etkisi incelenmiştir. Daha sonra ise İslâm'ın getirdiği yeniliklerle Câhiliye devri uygulamaları arasındaki farklılıkların ve benzerliklerin açıkça görüldüğü sosyal hayatla ilgili konular üzerinde durularak bu hususların tefsir yazımına etki ettiği Te'vilâtü'l-Kur'ân özelinde anlatılmaya çalışılmıştır. Tümevarım yönteminin kullanıldığı çalışmamızın neticesinde Te'vilâtü'l-Kur'ân'da özellikle inanç ve sosyal hayatla ilgili ayetlerin tefsirinde câhiliye bilgisinden çokça faydalanıldığı görülmüştür.

The Quran is a book that cannot be understood independently from the time period and geography in which it was revealed. When looking at the content of the chapters, it will be evident that there is a significant presence of pre-Islamic customs and traditions from the Jahiliyyah period. Therefore, various studies related to the Jahiliyyah period have been conducted since the early times. In this study, the way Imam Māturīdī handled the information about the period of Jāhiliyya in the Qur'an has been evaluated. The aim of our study is to demonstrate how much the data related to the Jahiliyyah culture is utilized in Taʼwīlāt al-Qurʼān. In our research, first and foremost, the beliefs of the Jahiliyyah people have been addressed. The common beliefs in the society are summarized and how they are used in Imam Māturīdī's exegesis is explained. Then, the influence of the Jahiliyyah period on worship practices has been examined. Subsequently, the differences and similarities between the innovations brought by Islam and the practices of the Jahiliyyah period have been clearly observed in matters related to social life. It has been attempted to narrate how these aspects influence the interpretation of Taʼwīlāt al-Qurʼān, specifically considering the effects on tafsir writing. The results of our deductive method study indicate that the knowledge of the Jahiliyyah period is extensively utilized in the interpretation of verses, particularly those related to beliefs and social life.