Güzel kavramının İslam düşüncesindeki gelişimi (Başlangıcından XV. yüzyıla kadar)

Abstract

Bu çalışmada, İslam sanatının kavramsal boyutunu anlamak amacıyla İslam düşüncesinde "güzel" kavramının tanımı ve bu kavramın nasıl bir düşünce ortamında şekillendiğini araştırılmıştır. Konu bağlamında İslam düşüncesine tesiri açısından Grek felsefesinde "güzel" kavramına ilişkin görüşler, İslam düşüncesinin erken ve klasik dönemdeki gelişimi ve bunların İslam düşüncesinde "güzel" kavramına etkisi incelenmiştir. "Güzel" kavramının Ortaçağ İslam düşüncesinde ideal yaşantının izahı bağlamında ele alındığı anlaşılır. Bu nedenle "güzel" bağımsız bir alan olarak incelenmemiş, varlığa ilişkin bir kavram olarak metafizik ve ontoloji alanlarında tartışılmıştır. İslam düşüncesine Kelam, Felsefe ve Tasavvuf Felsefesi özelinde bakıldığında "güzel" kavramının Allah'ın zatına özgü "Mutlak Güzel" ve onun mevcutlar alemindeki yansımasından kaynaklanan "Şeylerdeki Güzel" biçiminde iki farklı tasavvuru bulunduğunu görülür. Üç ayrı düşünüş biçiminde de benzerlik gösteren bu anlayış, farklı yöntemlerle açıklanması bakımından birbirinden ayrılır. İslam düşünürlerinin bir kısmı "Mutlak Güzel" ile "Şeylerin Güzelliği" arasında organik bir bağ kurmayı denemiş, bir kısmı ise bu iki türlü güzelliği tamamen birbirinden ayrı ele alma yoluna gitmişlerdir.

In this study, in order to understand the conceptual dimension of İslamic art, the definiton of the concept of "beauty" and the thought environment in which this concept is shaped has been researched. In the context of the subject, in terms of its influence on İslamic thouht, the views on the concept of "beauty" in Greek philosophy, the development of İslamic thouht in the early and classical perriod and their effect on the concept were studied. It is understood that the concept of "beauty" was discussed in the context of the ideal life in Medieval İslamic thought. For this reason, "beauty" was not evaluated as an independent field, but as a concept related to existence, it was discussed in the field of metapysics and ontology. Looking at İslamic thought in terms of Kalam, Philosophy and Theorical Sufism, it is seen that the concept of "beauty" has two different conceptions: "Absolute Beauty" which is peculiar to God's esence and "The Beauty in Things" arising from Its reflection in the realm of existing. This understanding, which is similar in all three differentways of thinking, differs from each other in terms of being explained by different methods. Some of the Islamic scholars have tried to establish an organic link between "Absolute Beauty" and "Beauty in Things", and some of them have tried to deal with these two kinds of beauty apart from each other.