Kullanımlar ve doyumlar kuramı bağlamında Türkiye'de yayınlanan yarışma programları üzerine bir inceleme: Masterchef Türkiye ve doya doya moda adlı yarışma programları örneği

Abstract

Elihu Katz'ın öncüsü olduğu kullanımları ve doyumlar kuramı, kullanıcıların medya kullanımıyla ilgili gereksinimlerini ve elde edilen doyum kavramlarını araştırıp açıklamayı hedeflemektedir. Bu çalışmada, Masterchef Türkiye ve Doya Doya Moda adlı yarışma programlarının resmi Instagram sayfalarında yer alan izleyici yorumları söylem analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmada izleyici gruplarının medya yapımlarını enformasyona ulaşma, medya içeriklerindeki karakterlerle kendini benzeştirme veya bağ kurma, başkalarıyla etkileşimde bulunma veya iletişim kurma, bir topluluğa ait olma hissi, günlük yaşam stresinden kaçarak rahatlama, duygusal boşalma ile tatmin sağlama ve keyif alma gibi gereksinimleri için kullandıklarına ulaşılmıştır. Çalışma, izleyicilerin farklı amaçlara ulaşmak için medya yapımlarını tercih ettiği ve bu doğrultuda hedeflenen doyumları elde etmeyi amaçladığı varsayımı ile izleyicilerin yaptığı Instagram yorumlarının söylem analizi yöntemiyle incelenmesi ile oluşturulmuştur. Çalışma ile kullanımlar ve doyumlar kuramının günümüzdeki etkisi araştırılmaya çalışılmıştır. Sonucunda ise, yarışma programı izleyicisinin desteklediği yarışmacının kazanmasıyla heyecan duyup adeta kendileri kazanmış gibi gururlu hissettikleri, desteklemedikleri yarışmacılara nefret sözcükleri kullanarak rahatlama yaşadıkları, vii yarışmacıları taraftar gibi tutarak ve rekabet duygusuyla hareket ederek tam da kuramda öne sürülen hissi duydukları saptanmıştır (Kasım, 2022: 38).

The uses and gratifications theory, pioneered by Elihu Katz, aims to investigate and explain users' needs and satisfaction concepts related to media use. In this study, audience comments on the official Instagram pages of the competition programs Masterchef Turkey and Doya Doya Moda were analyzed through discourse analysis method. The study found that audience groups use media productions for their needs such as accessing information, identifying or connecting with characters in media content, interacting or communicating with others, feeling a sense of belonging to a community, relaxing by escaping from the stress of daily life, providing satisfaction through emotional discharge and enjoyment. The study is based on the assumption that viewers prefer media productions to achieve different purposes and aim to achieve the targeted satisfactions in this direction, and was created by analyzing the Instagram comments made by the viewers with the discourse analysis method. The study aims to investigate the current impact of the uses and gratifications theory. As a result, it was found that the contest program viewers were excited when the contestant they supported won and felt proud as if they had won themselves, they experienced relief by using hate words for the contestants they did not support, and they felt exactly the feeling put forward in the theory by holding the contestants as fans and acting with a sense of competition (Kasım, 2022: 38). ix