İstanbul'da arazi kullanım değişiminin biyoklimatik konfor şartlarına etkisi

Abstract

Nüfusun büyük bir kısmının yaşadığı metropoller, sundukları avantajlar kadar, çevre koşullarına verdikleri zararla da odak noktasına alınan merkezler haline gelmiştir. Türkiye'nin en büyük metropol kenti olarak bilinen ve koşulları itibariyle avantajları/dezavantajları bir arada barındıran, İstanbul bu araştırmanın çalışma sahasını oluşturmaktadır. Yaşamsal ve yönetimsel zorluklar getiren yoğun nüfuslu bir kentte "arazi kullanımı değişimi biyoklimatik konfor şartlarını nasıl etkiler? " sorusu ekseninde çalışma amacı belirlenmiş olup, bu amaç doğrultusunda, zamansal ve mekânsal değişim perspektifi üzerinden incelemeler yapılmıştır. CORİNE yıllarını kapsayan 28 yıllık dönem için FES indisi ve biyoklimatik konfor sınıflandırması kullanılarak hesaplamalar yapılmış, bunların sonuçları ArcGİS 10.5 programında arazi kullanım haritalarıyla karşılaştırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgulara göre, yıllık ortalama sıcaklıkların ve rüzgâr hızının arttığı, yıllık ortalama nisbi nem değerlerinin fazla değişmediği ancak değerlerin genellikle yüksek olduğu tespit edilmiştir. Yapılan trend analizleri sıcaklıkların yükseldiğini ancak nemlilikte kayda değer değişikliğin olmadığını göstermiştir. Yıllık FES analizlerinde soğuk ve serin stresinin yaşandığı, konforlu ay sayısının yıllar itibariyle değişkenlik gösterdiği ve aylık FES konfor sonuçlarına göre ise Mayıs ve Eylül aylarında da görülmeye başladığı ve biyoklimatik açıdan konforlu şartların bahar aylarına kaydığı belirlendi. Nüfusun ve sanayinin fazla olduğu güney ilçelerde sıcaklık ve FES değerlerinde artma, rüzgâr hızında azalma tespit edilmiştir. Arazi kullanım değişimi ile konfor indisleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi sonucunda, konfor koşullarında yıllık bazda önemli değişiklikler görülmezken, aylık analiz sonuçlarında farklar elde edildi. Bu farklılıklar yaz ve kış mevsiminde, yapay yüzeylerde çevresine göre ısınma olarak gözlenirken, diğer arazi kullanım sınıflarında belirgin bir değişim yönü sergilemedi. Sonuçlar, biyoklimatik konfor üzerinde nüfus, yerleşme ve arazi kullanım değişiminin etkili olduğunu ama belirleyici olmadığını, iklimsel değişikliklerin sürece daha hakim olduğunu göstermektedir.

The metropolitan areas, where a large part of the population live, have become centers that are focused on not only the advantages they offer but also the damage they cause to environmental conditions. Istanbul, known as Turkey's largest metropolitan city and which has advantages/disadvantages due to its conditions, constitutes the study area of this research. How does land use affect climatic comfort conditions in a densely populated city that brings vital and administrative difficulties? The purpose of this study was determined within the scope of this question and analyses were made through the perspective of temporal and spatial change. Calculations were made using the PET index and bioclimatic comfort classification for the 28-year period covering the CORINE years, and their results were compared with the land use maps in the ArcGIS 10.5 program. According to the result of the analysis, it was determined that the annual average temperatures and wind speed increased, the annual average relative humidity values did not change much, but the values were generally high in İstanbul during the research period. Trend analyses showed that temperatures increased, but there was no significant change in humidity. It has been determined that cold and cool stress is experienced in annual PET analyses, the number of comfortable months varies by years and according to the monthly PET results, comfortable months have started to be seen in May and September, and bioclimatically comfortable conditions have shifted to spring months. An increase in temperature and PET values and a decrease in wind speed were detected in the southern districts where the population and industry are high. As a result of the evaluation of the relationship between the land use change and the comfort indices, there were no significant changes in the comfort conditions on an annual basis, but differences were obtained in the monthly analysis results. While these differences were observed as warming on artificial surfaces compared to their surroundings in summer and winter seasons, they did not show a significant change direction in other land use classes. The results show that population, settlement and land use changes are effective but not decisive on bioclimatic comfort, and climatic changes are more dominant in the process.