M.Ö. 2. binyıl kuzey Ege kültürel iletişim ağı içinde Maydos Kilisetepe höyüğü

Abstract

Bu doktora tezi çalışması Gelibolu Yarımadası'nın güney kıyısında Çanakkale Boğazı içinde önemli bir coğrafik noktada yer alan Maydos Kilisetepe Höyüğü'nün, 2010-2017 yılları arasında yapılan arkeolojik kazılar doğrultusunda, M.Ö. 2. binyılda bölgede mevcut kültürel iletişim ve ticaret ağları içindeki yerini ve oynadığı rolü değerlendirir. Hem höyükte yapılan arkeolojik kazılar hem de tarihi Maydos yerleşimi ile ilgili yazılı kaynaklar bu yerleşimin en azından M.Ö. 3. binyıldan M.S. 20. yüzyıl başlarına kadar kesintisiz iskân gördüğünü ortaya koymaktadır. Sürdürülen kazı çalışmaları özellikle Maydos Kilisetepe'nin Orta ve Geç Tunç Çağı sırasında Troia ile birlikte bölgenin önemli yerleşimlerinden biri olduğuna işaret etmektedir. Maydos Kilisetepe'nin M.Ö. 2. binyıla tarihlenen mimari kalıntıları ve bunlarla bağlantılı ele geçen arkeolojik buluntuları yerleşimin Kuzeybatı Anadolu kültür bölgesi içinde yer almasına rağmen konumu gereği komşu kültür bölgelerine ait yerleşimler ile yakın kültürel iletişim içinde olduğunu doğrular. Bu durum Maydos Kilisetepe'nin hem Ege ve Karadeniz dünyaları arasında denizsel ulaşım ağı içinde yer alması hem de Gelibolu Yarımadası güney kıyılarından Balkanlara uzanan kısmen akarsu yollarını takip eden kara yolu üzerinde yer alması ile açıklanması gerekir. Özellikle Maydos Kilisetepe'de Karpatlar ve Aşağı Tuna bölgeleri ile bağlantıları gösteren buluntular bu bölgeler ile deniz, akarsu ve kara ulaşımına dayalı ticaret yolları vasıtasıyla kültürel etkileşim ve ticaret ağı içine girilmiş olabileceğini gösterir. Maydos Kilisetepe'de ele geçen ve Makedonya'dan Orta Tuna Bölgesi'ne kadar takip edilen bulgular ise Kuzey Ege bağlantılı akarsu yollarını takip eden karayolu ile ilgili olmalıdır. Bu bağlamda bu doktora tez çalışması ile birlikte Maydos Kilisetepe'nin M.Ö. 2. binyıl ortalarında, Güneydoğu Avrupa ile Kuzey Ege arasında mevcut kültürel etkileşim ticari ağı içinde etkin bir rol oynamış olabileceği arkeolojik verilerle ortaya koyulmaktadır.

This Ph.D. dissertation examines the place and the role of Maydos Kilisetepe, located on a geographically important point on the southern coast of the Gallipoli Peninsula in the Dardanelles Strait, within the network of cultural interactions and trade in the second millennium BC in the light of archaeological excavations conducted at the settlement between 2010 and 2017. Archaeological excavations conducted at the mound and the written sources about the historic village of Maydos both indicate that this place was continuously inhabited between as early as the third millennium BC and the beginning of the twentieth century. Archaeological excavations particularly indicate that Maydos Kilisetepe was an important settlement of the region during the Middle and Late Bronze Age along with Troy. The second millennium BC architectural remains and related small finds demonstrates that Maydos Kilisetepe was to a certain extent in close cultural contact with the cultures of the Carpathians and the Lower Danube regions, despite fact that the settlement was in the orbit of the north-west cultural zone during this period. This can be explained with the geographically important position of Maydos Kilisetepe both on the maritime route that connected the cultures of the Aegean and the Black Sea and the land based route that linked the southern shores of the Gallipoli Peninsula and the Balkans partialy through the rivers. The finds showing links with Macedonia and Middle Danube region at Maydos Kilisetepe, on the other hand, should be related to the land road following the Northern Aegean coast connected river roads. In this context, this dissertation discusses the possible role of Maydos Kilisetepe in the second millennium BC networks of cultural interactions and trade that took place between the North east Aegean and southeastern European cultures on the basis of new finds derived from archaeological excavations conducted at Maydos Kilisetepe.