Türk romanında kadın ve toplumsal cinsiyet: Kimlik, sınıf, temsil (Kadın yazarlar örneğinde 1877-1938)

Abstract

Bu tez, Türk romanının "Batılılaşma" sürecinde kadın karakterlerin seçilen romanlarda nasıl "temsil" edildiğini, kadınların "anne", "eş", "sevgili", "evlat", "işçi", "köylü", "esir/cariye", "dadı/mürebbiye", "öğretmen", "hayat kadını/fahişe (seks işçisi)", "ev kızı", "ev kadını", "memure" gibi kimliklerle sosyal sınıf yapılarına göre nasıl "inşâ" edildiğini anlama ve yorumlama ihtiyacından doğmuştur. Bu bağlamda, kadın yazarların özellikle toplumsal cinsiyet ve sınıf farklarına dayanan "kabul" ve "tahayyül"lerini roman karakterleri üzerinde nasıl kullandıkları ve uyguladıkları tezin temel argümanını oluşturur. Bu anlamda, "edebiyat kanonu" içerisinde eleştirmen, yazar ve aydınlarca öne çıkarılan, "ideolojik" yapı çerçevesinde başarılı ya da başarısız olarak değerlendirilen, kimi zaman mevcut iktidarın gerçekleştirmeyi amaçladığı "modernleşme" projelerine katkıda bulunan eserlere odaklanılmış ve tezin bölümleri bu esasa göre kurulmuştur. Böylece kadın hareketlerinin "seçkinci" bir yapıya sahip olup olmadığı Batılılaşma, millîleşme ve ulus-devletleşme süreçleri içerisinde yazılan romanlar üzerinden değerlendirilmiştir. Sonuç olarak tezde, kadınların kendi aralarındaki "kız kardeşlik" söyleminin sorunlu tarafları, romanlarda yer alan kadın karakterlerin kimliklerine ve sınıfsal yapılarına, özellikle anlatıcının tavırları üzerinden odaklanılarak irdelenmiş ve tarihsel süreç içerisindeki değişen ve değişmeyen "söylemler" tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türk romanı, toplumsal cinsiyet, kimlik, sınıf, temsil.

This thesis was developed with the need of understanding and interpreting how woman characters are "represented", how they are "formed" according to their social class structures with the identities such as "mother", "wife", "spouse", "daughter", "worker", "peasant", "captive/odalisque", "nurse/duenna", "teacher", "prostitute (sex worker)", "house girl", "housewife", "civil servant" during the "Westernization" period in the selected novels. In this context, how women authors use "acceptance" and "imagination" based on gender and class differences through characters in their novels forms the main argument of the thesis. In this sense, the works which were interpreted as successful or unsuccessful within the framework of "ideological" structure highlighted by critics, authors and intellectuals in "literature canon" and which contributed to the "modernization" projects aimed to be realized by the existing government were focused and the chapters of the thesis were structured according to this principle. Thus, whether women movements have an "elitist" structure was analysed through the novels written in the period of Westernization, nationalization and being a nation-state process. As a conclusion, the problematic parts of the "sisterhood" discourse among women themselves were examined by focusing especially on the identities and social structures of female characters in the novels through the demeanors of the narrator and the changed and unchanged "discourses" in the historical period were detected. Keywords: Turkish novel, gender, identity, class, representation.