19. yüzyıl Orta Asya dini düşüncesi ve kelamda yenilik hareketleri

Abstract

Değişim ve yenileme insanlığın olmazsa olmaz belki de değişmeyen tek olgusudur. Tarihi süreçte değişim ve yenilemenin olmadığı bir zaman diliminden bahsetmek neredeyse imkânsız olduğu gibi bu değişimin her zaman olumlu olduğundan da bahsetmek mümkün değildir. Ne var ki değişim ve yenilemenin belli ilkeleri vardır. Dahası değişenler ve sabiteler vardır ki, bunların ayırt edilmesi ile değişim ve yenilemenin toplum hayatına olumlu katkıları gün yüzüne çıkmış olur. İşte bu amaçla çalışmamızın giriş bölümünde tezimizin amacı, önemi; birinci bölümde değişim ve yenileme kavramlarının yanı sıra değişenlerle sabitelerin ayırt edilmesinde uyulması gereken ilkeler ele alınmıştır. İkinci bölümde ise Doğu Türkistan'daki değişim ve yenileme hareketinin en önemli hareket liderlerinden Damolla Sabit b. Abdulbaki'nin bu hareketteki yeri ele alınmıştır. Anahtar kelimeler: Kur'an, slam, din, de i en ve de i meyen sabiteler, de i im, yenileme, kelam, ıslah, reform.

Change and reform is an essential part of humanity. Whereas it is impossible to imagine the absence of change and reform throughout the history of mankind, such changes follow certain patterns and principles. Unfortunately, these do not always proceed in the positive sense. However, the process can be decomposed into variable and constant parts, whose distinction could make the ongoing changes more useful. To achieve this, the concepts of change and reform are studied in the first part of our work. We elaborate on the guidelines necessary for distinguishing the variable and constant parts within the change process. Secondly we investigate movement's leaders Damolla Sabit b. Abdulbaki's position in the movement. Keywords: Quran, Islam, religion, changing and unchanging constants, change, renewal, theology/kalam, rehabilitation, reform.