Behşemiyye ile Hüseyniyye Ekolleri Arasındaki Görüş Ayrılıkları

Abstract

Mu‘tezile mezhebi, Ebü’l-Hüzeyl el-Allâf ile birlikte “beş ilke” etrafındaki bütünlüğünü sağlamıştır. Mu‘tezile daha sonraları Bağdat ve Basra ekolleri olarak ayrışmıştır. Basra ekolü, Ebû Ali elCübbâî ve Ebû Hâşim el-Cübbâî tarafından sistemleşmeye başlamıştır. Basra ekolünün sistematik hale gelmesi, özellikle Kâdî Abdülcebbâr’ın ortaya koyduğu eserlerle tamamlamıştır. Ağırlıklı olarak Ebû Hâşim’in görüşleriyle sistemleşen Basra ekolü, kelâm tarihinde Behşemiyye olarak anılmıştır. Kâdî’nin öğrencisi olan Ebü’l-Hüseyin el-Basrî, felsefe ile ilgilenmesinin neticesi olarak benimsediği metot ile üstadlarının yaklaşımlarını eleştirmiştir. Bunun sonucunda Behşemî anlayıştan farklı bir oluşum olarak Hüseyniyye ekolü ortaya çıkmıştır. Hüseynîler, metodolojik açıdan Behşemîlerden farklı bir yol takip etmişlerdir. Hüseynîlerin benimsedikleri metodolojiye dayalı olarak ortaya koydukları yeni fikirler, iki ekol arasında temel doktrinel ayrılığı meydana getirmiştir. Bu çalışmada iki ekol arasındaki belli başlı görüş ayrılıklar ele alınmıştır.

The school of Mu‘tazila together with Abu’l-Huzayl al-Allâf ensured its integrity around the “five principles”. Mu‘tazila later parted as Baghdad and Basra schools. Basrian Mu‘tazila started to be systemized by Abu Ali al-Jubbâî and Abu Hâshim al-Jubbâî. The systematization of the Basra school was completed especially by the works wrote by Qadî Abd al-Jabbâr. Basra school which was mostly systemized with the views of Abu Hashim, was called Bahshamiyya in the history of Kalam. Abu’l-Husayn al-Basrî who is a student of Qadî criticised the masters’ approaches, with the method he adopted as a consequence of his interest in philosophy. As a result of, Huseyniyya school emerged as a different formation from Bahshamiyya understanding. Methodologically, Huseyniyyas followed a different road from the Bahshamiyyas. Huseyniyyas’ new ideas based on the methodology they adopted created a fundamental doctrinal separation between two schools. In this work, the spesific differences of opinion between two schools were discussed.