Toplumdan Soyutlayarak İbadetlere Yeniden Bakmak

Abstract

Bu çalışma dört temel ibadeti konu edinmekte ve bir düşünce deneyi üzerinden ibadetlerin bireysel ve toplumsal boyutlarını yeniden çözümlemeyi amaçlamaktadır. Kullanılan yöntem, tek kişinin yaşadığı farazi bir dünya tasavvur etmek ve ibadetlerin bu kişi için uygulanabilirlik durumlarını gözlemlemektir. Bu yöntem sayesinde ibadetlerdeki bireysel ve toplumsal boyutların haritasını daha anlaşılır şekilde çıkarmak mümkündür. Bir ibadetin tek kişilik bir dünyada uygulanabilirliği yüksekse o ibadetin bireysel boyutu yüksek demektir, eğer düşükse toplumsal boyutu yüksek demektir. Tek kişinin hiç uygulayamadığı ibadet toplumsallığı en yüksek olan ibadettir. İbadetler içinde bireyselliği en yüksek olan oruçtur. Çünkü toplumsal bir ilişki veya iletişim durumu söz konusu olmaksızın tüm rükünleri yerine getirilebilir. Hac ise ontolojik olarak bireysel fakat sosyolojik olarak toplumsaldır. Namaz hem bireysel hem toplumsaldır. Toplumsallığı en yüksek olan ibadet zekâttır. Zekât tek kişilik bir dünyada hiç ortaya çıkmayan tek ibadettir. Bu yöntem sayesinde ibadetlerle onların toplumsal fonksiyonlarını birbirinden ayırmak da mümkündür. Toplumsallık bazı ibadetlerin sevabını yükseltebilir fakat riya durumunda topluluk ibadetler için bir tehdit unsurudur. Riya sadece toplulukla birlikte ortaya çıkabilir. Riyayı tespit etmenin yolu da tek kişilik dünyaya bakmaktan geçer. Söz konusu düşünce deneyinde Ehl-i Sünnet fıkhının verileri esas alınmıştır.

This study focuses on four basic worships and aims to re-analyze the individual and social dimensions of worship through a thought experiment. The method used is to envision a imaginary world in which one person lives and to observe the applicability of worships to that person. Thanks to this method, it is possible to map the individual and social dimensions in worships more clearly. If the applicability of a worship in a one-person world is high, it means that the individual dimension of that worship is high, if it is low, it means that the social dimension is high. Worship that one person can never practice is pure social. Worship that one person can never practice is the one with the highest sociability. Among the worships, the Fasting has the highest individuality. Because in an environment with zero communication, all its orders can be fulfilled. The Hajj is ontologically individual but sociologically social. The Prayer (namaz) is both individual and social. The one with the highest sociality is the Zakah. The Zakah is the only worship that never occurs in a one-man world. Thanks to this method, it seems possible to distinguish between worship and their social functions. The presence of community may increase the rewards of some worships, but in the case of riya (hypocrisy), the community is a threat to worship. Riya can only arise with the community. The way to detect the riya is to look at the one-man world. The thought experiment in the study was based on the data of the Ahl as-Sunnah fiqh.