Gökçeada, Bozcaada ve Çanakkale Boğazı kıyılarının kuvaterner jeolojisi ve jeomorfolojisi

Abstract

Bu çalışma, Bozcaada, Gökçeada ve Çanakkale Boğazı kıyılarının Geç Pleyistosen – Holosen yaşlı denizel ve karasal istiflerin fasiyes çözümlemesi, stratigrafik tanımlaması ve kronostratigrafik açıdan incelenmesini; bu bölgenin Kuvaterner'deki deniz seviyesi değişimleri ile genç ve aktif tektonik deformasyonlar ile bölgenin morfotektonik gelişiminin tanımlanmasını – açıklanmasını kapsamaktadır. Bu amaçla, özellikle kıyı ortamlarında östatik kaynaklı deniz seviyesi değişimleri ve böylece Akdeniz – Karadeniz arasındaki su geçişlerinin yorumlanması için; gelgit arası ortamı karakterize eden yalıtaşları, gelgit üstü zonda rüzgar – kum taşınım dinamikleri gösteren taşlaşmış kumul veya eolinitler, gelgit altı zonda birikim platformlarının çökelleri olan denizel taraçaların paleontolojik ve stratigrafik yorumları yapılmıştır. Tüm bu çalışmalar gel-git üstü zona kadar denizel ve karasal fasiyes ortamlarındaki çökelme ve bilhassa karbonat diyajenezi dolayısıyla paleocoğrafya açısından önemli bir yere sahiptir. Çalışmanın amacına ulaşabilmesi için öncelikle jeolojik ve jeofiziksel arazi çalışmaları ile örneklemeler yapılmıştır. Elde edilen örneklerin oluşum yaşlarını belirleyebilmek için OSL ve 14C tarihlendirmeleri yapılmıştır. Ayrıca örneklerin petrografik niteliklerini ortaya koyabilmek için incekesit incelemeleri, SEM-EDX, XRD, CaCO3, tane boyu analizleri gerçekleştirilmiştir. Bazı örneklerin bünyesinde fosillerin bulunmasından dolayı paleontolojik çalışmalar da yapılmıştır. Bunların yanında örneklerin oluşumları esnasındaki iklim koşullarını belirleyebilmek için duraylı izotop analizleri de yaptırılmıştır. Yapılan analizler sonucunda yalıtaşlarının, GÖ 620 - 5580 yılları arasında çökeldiği bu iki tarih arasındaki GÖ 2390 - 3680 dönemleri arasında çökelmezliğin olduğu belirlenmiştir. Eolinitlerden yapılan analizlerde bu oluşukların çimentolanma türüne ve eksi değerlikteki izotop değerlerine bağlı olarak karasal koşullarda pekleştiği belirlenmiştir. Denizel taraçalar ve onlarla ilişkili olan Çardak kumullarından yapılan analizler sonucunda 33,9 binyıl ile 525,4 binyıl arasında OSL tarihleri elde edilmiştir. Fosil içerikleri ile birlikte yorumlanması sonucunda ise Çanakkale Boğazı'nın Akdeniz ve Marmara Denizi suları ile genellikle bağlantılı olduğu belirlenmiştir. Gökçeada yalıtaşlarının oluşumları esnasında bölgenin tektonik yolla yükseldiği anlaşılmıştır.

This study includes facies analysis, stratigraphic identification and chronostratigraphic examination of the Late Pleistocene - Holocene marine and terrestrial sequences in the coasts of Bozcaada, Gökçeada and Çanakkale Strait, as well as identification and clarification of the sea level changes, young and active tectonic deformations and morpho-tectonic development of the region in the Quaternary period. In order to interpret the coastal environment eustatic sourced sea level changes and the water passages between the Mediterranean and Black Sea; paleontological and stratigraphic investigations were done in the beachrocks characterized the intertidal environments and in the sand dunes or eolianites petrified by wind and sand transform dynamics in the supratidal zone and in the marine terraces deposited of the accumulation platforms. To achieve the objectives of the study, geological and geophysical field work and sampling was primarily done. OSL and 14C dating methods were performed to determine the formation ages of the collected samples. In addition to this, SEM-EDX, XRD, CaCO3, grain size analysis was performed to reveal the petrographic characteristics of the samples thin-section examinations. Paleontological studies were also done in fossiliferous samples. Stable isotope analysis was performed to determine the climatic conditions during the formation of the samples. The results of the analyzes show that, the beachrocks deposited between the years of BP 620 and 5580 and there was no deposition between the years of BP 2390 and 3680. Depending on the composition of the cementation and the electronegative valency isotope values, it is determined that eolianites hardened in terrestrial conditions. The OSL ages between 33.9 ka and 525.4 ka, were obtained from the marine terraces and related Çardak dunes. From the interpretation of the results regarding the fossil contents, it was understood that Çanakkale Strait were often linked with the waters of Mediterranean and Marmara Sea. The region was tectonically uplift while the beachrocks of Gökçeada had been forming.