Ortaokul Türkçe derslerinde eleştirel okuryazarlık eğitimi

Abstract

Eleştirel okuryazarlık eğitiminin amacı sorgulayan, yeni ve alternatif fikirler üreten, adalet ve eşitlik kavramlarını önemseyen, sosyal hayata yönelik harekete geçen bireyler yetiştirmektir. Birçok ülkede ana dili eğitimi ile ilişkilendirilerek verilen eleştirel okuryazarlık eğitimi, yazılı ve görsel metnin sorgulanmasını ve öğrencinin daha derin düşünmesini sağlamaktadır. Eleştirel okuryazarlık eğitiminden hareketle anlama ve anlatma becerilerini kazandırmayı amaçlayan bir öğretim sürecinin ana dili eğitimimize katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Bu çalışmada, ortaokul Türkçe derslerinin eleştirel okuryazarlık eğitimi ile ilişkilendirilmesine yönelik geliştirilen paket programın eylem araştırması yaklaşımı doğrultusunda uygulanması amaçlanmıştır. Çalışma iki kısımdan oluşmaktadır. İlk kısım eleştirel okuryazarlık eğitimi ile ilgili yapılan alanyazından hareketle eleştirel okuryazarlıkla ilişkilendirilmiş Türkçe derslerini içeren bir paket programın hazırlanmasıdır. Bu aşamada eleştirel okuryazarlık eğitimi, becerileri ve kazanımları üzerine literatür taraması yapılmıştır. Bu taramalardan elde edilen veriler Türkçe eğitimi ders işleniş süreci, temel dil becerilerinin kazandırılması ve kazanımları ile karşılaştırılmış ve uzman görüşleri doğrultusunda birleştirilmiştir. Eleştirel okuryazarlık eğitimi ile ilişkilendirilmiş Türkçe dersleri ile ilgili bir kılavuz kitap, ders kitabı ve öğrenci çalışma kitabından oluşan bir paket program hazırlanarak uzman görüşleri doğrultusunda son şekli verilmiştir. Araştırmanın ikinci kısmı ise eylem araştırmasının gerçekleştirilme aşamasıdır. Araştırmanın uygulaması Balıkesir il merkezinde bulunan ve sosyo-ekonomik olarak yüksek seviyedeki aile çocuklarının öğrenim gördüğü bir ortaokulun 6/F sınıfında 8 haftalık sürede gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın uygulama sürecinde 6/F sınıfının haftada 6 saatlik Türkçe derslerinin tamamı eleştirel okuryazarlıkla ilişkilendirilmiş Türkçe eğitimi çerçevesinde hazırlanan paket programa göre araştırmacının kendisi tarafından işlenmiştir. Uygulama sürecinde verilerin toplanması amacıyla araştırmacı günlüğü, öğrenci günlüğü, öğrenci etkinlik dosyası, video kaydı, ses kaydı, gözlem ve görüşme olmak üzere 7 farklı nitel veri toplama aracı kullanılmıştır. Bu araçlar aracılığıyla 1500 sayfaya yakın doküman ve 40 saate yakın ses ve görüntü kaydı toplanmıştır. Toplanan verilerin içerik analizi yapılarak verilerin kodlanması, temaların bulunması ve düzenlenmesi, bulguların tanımlanması ve yorumlanması işlemleri gerçekleştirilmiştir. Eylem araştırması sürecinde geliştirilen paket programa göre gerçekleştirilen öğretimin öğrencilerin eleştirel okuryazarlık düzeylerini arttırdığı, Türkçe derslerini daha ilgi çekici hale getirdiği ve öğrencilerin Türkçe derslerine karşı olan tutumlarına olumlu yönde etki ettiği sonucuna varılmıştır. Araştırmanın uygulama sürecinden elde edilen verilere göre eleştirel okuryazarlıkla ilişkilendirilmiş Türkçe eğitimi, öğrencilere sorgulama, karşılaştırma, tartışma, eleştirel görsel okuma, eleştirel yazma, gerçek hayatla ilişkilendirme, değiştirme ve sosyal hayata yönelik harekete geçme becerilerini kazandırmıştır. Eleştirel okuryazarlıkla ilişkilendirilmiş Türkçe dersleri içerisinde okuma, dinleme, konuşma ve yazma becerilerinin eleştirel okuryazarlık dersi aşamaları ile birlikte kazandırılması ülkemizdeki ana dili eğitimine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

The purpose of critical literacy instruction is to raise individuals who challenge, come up with new and alternative ideas, care about the concepts of justice and equality, take action for social life. Critical literacy instruction, which is presented by engaging in mother tongue education in most countries, helps us examine printed and visual text and make students think more extensively. Based on critical literacy instruction, it has been suggested that a schooling continuum which aims at providing the skills for understanding and explaining, would contribute to our mother tongue education. This study aims at the application of packed program that is developed for engaging secondary school Turkish lessons with critical literacy instruction in accordance with the action research approach. The study is composed of two parts. The first part is based on the letters that has been made up in the field of critical literacy instruction, and this first part is to prepare a packed program consisting of Turkish classes that are associated with critical literacy. Throughout this process, literature search about the instruction, skills and gains of critical literacy has been done. The data acquired from these searches have been compared with the process of Turkish lesson teaching, with the attaining of main skills and with the gains of these main skills. These compared data have been combined in accordance with the expert opinions. A packed program which is composed of a guidebook about Turkish classes associated with critical literacy instruction, a textbook and a student workbook have been designed, and this packed program has been finalized in accordance with the expert opinions. The second part of the study is the implementation phase of the action research. The application of the research has been performed for eight weeks in a sixth grade classroom, 6/F, of a secondary school. This secondary school is located in Balıkesir city center and the students studying at this school are of socio-economically high families. Through the implementation process of the study; all of the Turkish lessons of 6/F classroom, which means six classes a week, have been taught by the researcher himself in accordance with packed program prepared in the frame of Turkish education which is totally associated with critical literacy. Through the implementation process, seven different qualitative data collection tools, these are researcher journal, student journal, student activity file, video recording, voice recording, observation and interview, have been used in order to collect data. By dint of these tools, approximately 1500 pages documents and nearly 40 hours of sound and video records have been collected. Following the content analysis of these collected data, the process of decoding the data, finding out and arranging the themes, defining and interpreting the findings have been carried out. It has been educed that the instruction which has been implemented on the basis of the packed program developed during the activity research increased the students' critical literacy levels, made the Turkish lessons more interesting and affected the students' attitude towards Turkish lesson positively. According to the data gathered through the implementation process of the research ; Turkish language education which has been associated with critical literacy enabled the students to have the ability to question, to compare and contrast, to discuss, to read critically, to write critically, to correlate with the real life, to replace and to take action for social life. It has been thought that if reading, listening, speaking and writing skills are achieved along with the phases of critical literacy lesson within the Turkish lessons associated with critical literacy, thiswould contribute to native language education in our country.