Öğretmen adaylarının ölçme-değerlendirme okuryazarlıklarının belirlenmesi ve mikro-öğretim yoluyla geliştirilmesi

Abstract

Ölçme-değerlendirme konusu, öğretmenlik yeterlik alanlarının en temel öğelerinden bir tanesidir. Gelişmiş seviyede ölçme-değerlendirme okuryazarlığına sahip olarak yetiştirilen öğretmen adaylarının, okullarda verilen eğitimin kalitesinin artmasına yardımcı olacağı bir gerçektir. Genel çerçevesini eylem araştırması metodolojisinin oluşturduğu bu doktora tez çalışmasında, öğretmen adaylarının ölçme-değerlendirme hakkındaki düşüncelerinin, tutumlarının ve becerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. İki boyutta ele alınan çalışmanın, 1. boyutunda, kuramsal olarak belirlenen problemin ampirik olarak desteklenmesine yönelik olarak, çeşitli bölümlerde öğrenim gören dördüncü sınıf öğretmen adaylarının ölçme-değerlendirme hakkındaki düşünceleri, tutumları ve okuryazarlık düzeyleri incelenmiştir. Çalışmanın 2. boyutunda ise, ölçme-değerlendirme dersine devam eden üçüncü sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarının ölçme-değerlendirmeye ilişkin düşünce, tutum ve becerilerinin mikro-öğretim uygulamaları yoluyla geliştirilmesine odaklanmıştır. Araştırma sorularının cevaplanmasında karma araştırma yöntemi kullanılan çalışmada, hem nicel hem de nitel veri toplama araçları uygulanmıştır. Araştırmanın 1. boyutunda nicel veri toplama araçları kullanılarak toplanan veriler, dördüncü sınıf öğretmen adaylarının branşlarına, cinsiyetlerine ve akademik başarı ortalamalarına göre analiz edilmiştir. Araştırmanın 2. boyutunda hem nicel hem de nitel veri toplama araçları kullanılarak, mikro-öğretim uygulaması yapan üçüncü sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarının ölçme-değerlendirme alanındaki gelişimleri, mikro-öğretim uygulaması yapmamış dördüncü sınıf öğretmen adaylarıyla karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Nicel verilerin analizinde hem parametrik (t-testi, ANOVA, MANOVA ve İlişkili Örneklem MANOVA) hem de non-parametrik (Mann Whitney-U ve Kruskal Wallis) istatistik testleri kullanılmıştır. Üçüncü sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarının mikro-öğretim uygulamaları sürecindeki gelişimlerinin incelenmesi için toplanan nitel verilerin analizi, içerik analizi ve doküman analizi yöntemleri kullanılarak yapılmıştır. Üçüncü sınıf ve dördüncü sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarının ölçme-değerlendirme okuryazarlık düzeylerinin karşılaştırmasında, üçüncü sınıf lehine istatistiksel olarak anlamlı bir farkın çıkması, yapılan mikro-öğretim uygulamalarının genel anlamda olumlu etkisinin bir işareti olarak yorumlanabilir. Yapılan ölçme-değerlendirme faaliyetlerinin öğrenmenin sadece çıktılarına değil aynı zamanda sürecine de odaklanması gerektiği düşüncesine öğretmen adayları tarafından oldukça yüksek seviyede bir destek verildiği gözlenmiştir. Mikro-öğretim uygulaması yapan üçüncü sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarının tutumları yapılandırmacı yaklaşıma daha yakın olmakla birlikte, dördüncü sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarından istatistiksel olarak anlamlı derecede daha yüksek çıkmamıştır. Üçüncü sınıf fen bilgisi öğretmen adaylarının alternatif değerlendirme hakkındaki görüşlerinin, mikro-öğretim uygulamalarından sonra istatistiksel olarak anlamlı bir gelişme gösterdiği tespit edilmiştir. Alternatif değerlendirme yaklaşımı, birçok fen bilgisi öğretmen adayı tarafından, geleneksel değerlendirmenin yerine kullanılabilecek bir seçenek olmaktan çok, onun bir tamamlayıcısı olarak algılanmıştır. Ayrıca, objektif sonuçlara ulaşamama kaygısı, alternatif değerlendirme yöntemlerinin öğretmenler tarafından daha yaygın olarak kullanılmasının önündeki engellerden bir tanesi olarak kabul edilebilir. Doktora tez çalışmasının ortaya koyduğu sonuçlar, mikro-öğretim yoluyla gerçekleştirilen ölçme-değerlendirme uygulamalarının, öğretmen adaylarının ölçme-değerlendirme alanındaki bilgi, beceri ve tutumlarına olumlu yönde bir katkı sağladığına işaret etmiştir.

Assessment topic constitutes one of the most fundamental aspects of teacher competencies. Preparing prospective teachers with high levels of assessment abilities will help enhancing the quality of teaching given in the schools. The purpose of this dissertation study conducted within the framework of action research methodology was to assist teacher candidates in improving their assessment conceptions, attitudes and abilities. The research study was conducted in two phases. In the first phase of the study, the assessment conceptions, attitudes and literacy levels of the senior teacher candidates were investigated to provide an empirical support to the research problem determined beforehand theoretically. The second phase of the study focused on the improvement of junior science teacher candidates' assessment conceptions, attitudes and abilities through using micro-teaching activities. In answering the research questions, mixed research methods comprising of both quantitative and qualitative data collection instruments were employed in the study. In the first phase of the dissertation study, the collected data using quantitative data collection instruments were analyzed based on the major, gender and GPA of the senior teacher candidates. In the second phase of the study, the progress made by junior science teachers who completed the micro-teaching activities was investigated in comparison to their senior peers who did not use micro-teaching activities. In analyzing quantitative data, both parametric (t-test, ANOVA, MANOVA and Repeated Measures MANOVA) and nonparametric (Mann Whitney-U and Kruskal Wallis) statistical tests were employed in the study. The analyses of the qualitative data collected from junior science teacher candidates to evaluate their improvement in the micro-teaching process were conducted using content analysis and document analysis approaches. The mean of the assessment literacy scores of the junior science teachers was observed to be statistically significantly higher than their senior peers, which might be attributed to the positive effect of the micro-teaching activities performed by the junior science teacher candidates. The idea that the assessment practices should focus not only on learning outputs but also on learning process was observed to be getting high levels of support from teacher candidates. Despite closer to the constructivist approach, the mean score of the assessment attitudes of junior science teacher candidates was not statistically significantly higher than their senior peers. The views of junior science teacher candidates about alternative assessment exhibited a statistically significant improvement after completing the micro-teaching activities. Alternative assessment was perceived by many science teacher candidates as a supplement to the traditional assessment but not as a replacement of it. Besides, the anxiety of the failure to reach objective results might be accepted as a factor for the reluctance of many teachers in using more alternative assessment strategies in their classes. The results obtained from this dissertation study indicated that assessment activities performed through micro-teaching contributed positively to the knowledge, abilities and attitudes of teacher candidates in assessment area.