Çanakkale ve Çevresindeki Bazı Türk Dönemi Yapılarında Görülen Denizcilikle İlgili Kazıma (Grafiti) Tasvirler

Abstract

İnce uçlu bir aletle duvarlara kazınarak yapılan grafitiler, Çanakkale’deki bazı Osmanlı dönemi yapılarında karşımıza çıkar. Bu yapılar içinde Behramkale’de (Assos) I. Murad döneminde (sal. 1359-1389) inşa edilen Hüdavendigâr Cami, Babakale’de kaptan-ı derya Kaymak Mustafa Paşa’nın (ö.1730) en geç 1730’lara tarihlenebilen hamamı ve Mahmudiye’de Cezayirli Hasan Paşa’nın (1713-1790) yaptırdığı köşk vardır. Sadece Çanakkale değil, yakın çevrede ayrıca Trakya, Anadolu ve denize kıyısı olan yakın çevredeki başka ülkelerde de bu türden grafitilerin yapıldığı, günümüze ulaşabilen örneklerden anlaşılmaktadır. Grafiti içeren yapıların inşa edildiği Çanakkale’deki yerleşimlerde bir limanın bulunması ve stratejik konumları kara-deniz ticaret bağlantısını sağlamış; aynı zamanda gemiciler ve tersane çalışanları için de uğrak bir yer olmuştur. Bu noktada grafitilerin kimler tarafından yapılmış olabileceği konusunda fikir yürütebilmekteyiz. Bu tasvirler olasılıkla buralarda denizciler veya tersanede çalışanlar tarafından sade, ancak ayrıntıcı ve naif bir üslupla çizilmişlerdir. Grafitilerin konularını daha çok deniz yaşamına ait yelkenli, kürekli gemiler, dalgalar, fantastik deniz canlıları, korsan tasvirlerinin yanında bitkisel ve geometrik bezemeler oluşturur. Bu tasvirler bu bölgelerin denizcilik faaliyetlerinin yanı sıra inançlarına ilişkin eşsiz bilgiler sunar.