Türkiye’de din algısının oluşumunda vaaz ve vaizlerin rolü

Abstract

Vaaz meşruiyetini dinden alan toplumsal bir olgu ve önemli bir dini faaliyettir. İslam eğitiminde çok önemli bir yere sahip olan vaizlik kurumu, Hz. Peygamberle başlayıp günümüze kadar uzanan bir süreci kapsar. Türkiye’de gerçeklik bulan İslamî dindarlığın ikame ve idamesinde, özellikle halk Müslümanlığının oluşum ve devamında vaaz ve vaizlerin dikkate değer bir rol oynadığı söylenebilir. Çalışmamızda vaaz ve vaizliği tarihi süreç içerisinde ele alarak Türkiye’de toplumun din algısı üzerindeki etkisini ve geçerliliğini, özellikle vaizliğin günümüzde değişen yapısı ve işlevini ortaya koymaya çalıştık. Araştırmamız esnasında konuyla ilgili birçok kitap, makale ve bildiri inceleyerek bir analize gittik. Tezimiz dört bölümden oluşmaktadır; Tezin birinci bölümünde vaaz, hutbe ve vaizliğin anlamı, tarihçesi hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise; Osmanlı döneminde ve Milli Mücadele döneminde vaaz müessesinden bahsedilmiştir Üçüncü kısmında ise; Cumhuriyet Dönemi ve Diyanet İşleri Başkanlığı sonrası vaaz ve vaizlik ele alınmıştır. Tezin son kısmı olan dördüncü bölümde ise; günümüzdeki vaizlik müessesi hakkında bilgiler verilerek, vaizlerin cami dışı faaliyetlerinden de bahsedilmiştir. Bölümün son kısmında ise, hutbe ve vaaz örnekleri getirilmiş, neticede araştırmanın bulgularına dayalı olarak ulaşılan sonuçlar ve önerilere yer verilmiştir.

Sermon is a social event and an importantreligious activity that takes its legitimacy from the community. The institution of preaching which has a very important place in Islamic education encompasses a process starting with Prophet Muhammad and extending until today. It can be mentioned that sermons and preachers plays a remarkable role on replacement and maintenance of Islamic religiousness which find reality in Turkey, especially on the formation and continuation of Islam in public. In our study, by addressing preaching in a historical process, we tried to present the effect and validity of society on religious perception in Turkey, especially the changing structure and function of preaching today. During our research, we searched and analysed many books, articles and papers on the subject. Our thesis consists of four parts. In the first part of the thesis, information about sermon, khutba, and the meaning and the history of preaching is given. In the second part, sermon institution in Ottoman Period and in the Period of National Struggle is mentioned. In the third part, sermon and preaching after Republican Period and the Presidency of Religious Affairs are discussed. In the fourth and the last part of the thesis, information about today’s preaching institution is given, and also preachers’ non-mosque activities are mentioned. In the last section of the part, examples of khutba and sermon are brought; eventually, the results and proposals that are received depending on the evidences of the research are given place.