Tecdîd anlatıları: ‘Müceddid-i Elf-i Sâni’ olarak Ahmed Sirhindî

Abstract

Ahmed Sirhindî (ö. 1034/1624) İslâm dünyasında en fazla tanınan Hint-Pakistan kökenli mutasavvıftır. Bu makale; Ahmed Sirhindî’nin bir âlim ve sûfî olarak yüksek konum ve itibarını hem kendisinin hem de takipçilerinin yazılı eserlerine dayanarak incelemektedir. Bu makalede, Sirhindî’nin daha önce hiç örneği olmayan ve onu Nakşbendiyye-Müceddidiyye yolunun (791/1389 yılında Buhâra’da vefat etmiş Behâüddin Nakşbend ile birlikte) ‘diğer kurucusu’ haline getiren ‘ikinci bin yılın müceddidi’ (‘müceddid-i elf-i sâni’) unvânını nasıl ihraz ettiği konusu öncelikle ele alınacaktır. Bizzat Sirhindî, Gavs (büyük yardımcı) Abdülkadir Geylânî’nin (vef. 561/1166) ruhâniyetinin yardımıyla nasıl Ferd (yegâne) olma konumunu ihraz ettiğini açıklamaktadır. Abdülkadir Geylâni’nin mânevî kuvvet ve ruhâniyetiyle Sirhindî, ‘asılların aslı’na ulaşmıştır. Sonrasında makale, –Sirhindî’nin ‘ikinci bin yılın müceddidi’ unvanının, takip eden iki asır içinde ortaya çıkması ve tedâvül etmesi dolayısıyla– tasavvufî literatürün tartışmalı boyutlarını ve evliyâ menkıbelerine ilişkin kısımlarını keşfetmeye çalışmaktadır. Tasavvufî literatürün evliyâ menkıbelerine ilişkin kısımları Sirhindî’nin konumunu giderek artan bir şekilde yüceltirken diğer kaynaklar onu sadece on birinci/on yedinci yüzyılın müceddidi olarak takdim etmektedir.

Ahmad Sirhindî (1034/1624) is the most well-known Indo-Pakistani sûfî in the Islamic world. This article examines the high status of Ahmad Sirhindi, both from his own writings and of those who follow him. I first relate how Sirhindî came to be given the unprecedented title, “the renewer of the second millennium” (mujaddid-i alf-i thani), making him a co-founder figure (along with Baha’uddin Naqshband who died in 791/1389 in Bukhara) of the Naqshbandî- Mujaddidî lineage. Sirhindi himself explains how he became a Unique One (fard) through the assistance of the spirit of the Supreme Helper (ghawth), 'Abdulqâdir Jîlânî (d. 561/1166). By the strength of 'Abdulqâdir's spiritual power Sirhindi finally arrived at the origin of origins. Then the article explores the hagiographical and polemical strands of sûfî literature as the development of Sirhindi as millennial renewer unfolds over the next two centuries. The hagiographical strand progressively inflates his status while other sources simply present him as the centennial renewer of the eleventh/seventeenth century.